Mientbewoners moesten bouwkosten Waag opbrengen
H. Koolwijk
ALKMAAR - Bouwkundigen uit alle windstreken aanschouwen het Waag
gebouw als een wonder van bouwstijlen en weten niet goed een eindcon
clusie te geven, de leekachtige wereldburger van ver en dichtbij ontdekt
de regelmatig ronddraaiende ruitertjes en een tetterende fel gekleurde
man, kortom; Alkmaars Waaggebouw is een bijzonder bouwwerk. Interna
tionaal bekend en nog steeds regelmatig in het nieuws. De strijd voor de
inrichting van een kaasmuseum op een der zolders is immers juist vorige
maand beslist. Het nijvere kaasdragers volk doet of er niets aan de hand
is. Driftig drentelen de in het wit geklede mannen op de vrijdagen in het
kaasmarktseizoen af en aan. Een aktiviteit die dit jaar vier eeuwen oud
schijnt te zijn. Deskundigen verschillen overigens van mening of de kreet
"1582-400 jaar Alkmaarse Waag-1982" wel juist is. De weeggeschiedenis
zou langer dan vier eeuwen duren.
Armoede en zaligheid
Wie het Waaggebouw wat nauwkeuriger bekijkt komt tot de ontdekking
dat er "iets mis is". We bedoelen niet dat de toren scheef staat, richting
zuidgrens, en ook aan het feit van de open slaande deuren, waar in alu
minium gevatte ramen achter blijken te zitten, gaan we voorbij.
Nee, het zijn de verhoudingen die de aandacht trekken en dat kan ook
niet anders want het Waaggebouw van nu is tenslotte voortgekomen uit een
kerkachtig gebouwtje dat in de veertiende eeuw als "Heilig Geesthuis"
toevluchtsoord voor armlastige reizigers was en onderdak bood. Het proppe-
rige bouwsel stond tegen de Houttil gedrukt en mat iets meer dan de helft
van het huidige gebouw. Armoede en zaligheid vierde er hoogtij.
Niet langer dan drie dagen was een arme reiziger welkom in het Heilige
Gasthuis. De voorschriften leren ons dat na drie dagen het feest gevierd
was. Verder was het gesticht jaarlijks verplicht aan 72 armlastige stede
lingen op de avonden voor Pinksteren, Allerheiligen, Kerstmis en Pasen
één stuiver in klare munt, een halve stuiver aan brood en een halve stuiver
aan "toespijs" uit te reiken.
Naast de gasthuisfunctie was er een kapel, bestemd voor die gelovigen die
een besmettelijke ziekte hadden en daarom géén toegang kregen tot de
andere kerken in de stad. Het zal de lezer duidelijk zijn dat de oorsprong
van het fraaie Waaggebouw in armoedige nevelen is gehuld.
Ontdekkingsreis
De grootste omvang en luister werd in 1558 bereikt; toen stond naast een
klein sober gebleven gasthuis de statige kapel, die nog duidelijk uit het
huidige Waaggebouw te reconstrueren valt. Met name de kerkramen in de
beide kruisgevels zijn nog te zien. Tijdens de restauratie van enkele jaren
467
