Benoorden
het Luttik Oudorp
l
drs. W.A. Fasel
Het te behandelen gebied, dat ten zuiden begrensd wordt door het
Luttik Oudorp, ten westen door het water van de Kooltuin en ten
noorden (sedert 1528) door de stadsmuur, verschilt duidelijk van het
gebied tussen Luttik Oudorp en Verdronkenoord en het gebied ten
zuiden van het Verdronkenoord. We bevinden ons thans op oudere
gronden, al heeft ook benoorden het Luttik Oudorp landwinning
plaatsgevonden, zoals nog zal blijken. Het gebied in kwestie valt
geheel binnen dat van de Torenburg, waarvan de grenzen met enige
waarschijnlijkheid zijn vast te stellen. Daarom is het nuttig de
geschiedenis van het kasteel Torenburg in deze verhandeling te
betrekken.
Allereerst de naam Torenburg. Het lijkt zo op het oog voor de
hand te liggen dat het kasteel zijn naam heeft ontleend aan zijn
torens en niet aan het geslacht van die naam. Op prenten van het
kasteel, die echter uit de 18e eeuw stammen, heeft men het
bouwwerk met maar liefst vijf torens afgebeeld. Ik vermoed echter
dat de akten van 1537 en 15651waarin sprake is van de verkoop
van het land Hoog-Torenburg „streckende oestwaerts op dye mid
delste toom", de toenmalige historici als Eikelenberg en Croll op een
dwaalspoor hebben gebracht. M.i. behoorde deze middelste toren
(die uiteraard een groter aantal doet vermoeden) niet tot het kasteel,
maar tot de stadsomwalling. Dit sluit niet uit dat het kasteel blijkens
een tekening van de opgraving in 1835 van tenminste twee torens
voorzien is geweest. Verder filosoferend kan men vervolgens de
veronderstelling opperen, dat de van torens voorziene burcht ken
nelijk anders van bouw was dan de tamelijk strakke en eenvoudige
dwangburchten, hetgeen zou kunnen impliceren dat de Torenburg
ouder was dan de overige Westfriese dwangburchten. Dit is echter
niet te bewijzen, want de Torenburg wordt voor het eerst in een
oorkonde van 1254 genoemd2). De grafelijke aanspraken op het
Westfriese gebied gaan echter veel verder terug dan het jaar 1254,
evenals de in de onmiddellijke omgeving van Alkmaar gelegen
grafelijke leengoederen, zodat het niet uitgesloten lijkt dat de
Torenburg van vóór rooms-koning Willem dateert. De bewering van
Cordfunke: „Omstreeks 1250 bouwde graaf Willem II, de Rooms-
Koning, buiten Alkmaar, aan de toegangsweg tot West-Friesland, het
kasteel Torenburg..."3), is dan ook niet meer dan een als zekerheid
gepresenteerde hypothese, die elk schijn van bewijs mist. Ook
Groesbeek Komt trouwens tot de conclusie, dat er al vóór Willem II
411
