het verhangen
van klokken
w.a.fasel
In vorige publikaties hebben Landzaat en ik geworsteld met de
vraag of kerkklokken nimmer, zelden danwel vaak naar andere ker
ken werden overgebracht. Intussen is hierin opheldering gekomen,
aangezien mij van verschillende zijden gegevens bereikten, o.m. uit
Delft, waar in 1485 de klokken van de Nieuwe Kerk werden opge
ruimd „also dat die clocken verhangen worden alle meest op andere
steden1). Onder deze klokken bevonden zich er vier, die in 1443
gegoten waren door Pieter van Dormen; in hetzelfde jaar dus als de
klok van de Kapelkerk. Een klok genaamd St. Jan was er echter niet
bij. Aangezien het weinig zin heeft gegevens uit het gehele land te
vermelden, noem ik alleen welke betrekking hebben op onze streek.
Zo hing te Schagen een klok, die afkomstig was uit Midland. Een
andere Schager klok was oorspronkelijk gemaakt voor Eppinghuizen.
Te IJzendoorn werd een klok aangetroffen, die uit een poort te
Edam kwam In Wieringen vond men een 16e eeuwse Spaanse
scheepsklok. In Egmond aan Zee, in de Oud-Katholieke kerk, bevond
zich een 16e eeuwse, door Pieter van der Geyn gegoten klok, die
uiteraard niet voor deze kerk gemaakt kan zijn. Een klok in Haren
karspel is in de R.K.kerk te Zuid-Schermer terecht gekomen. In het
Witte kerkje te Heiloo bevond zich omstreeks 1700 een klok, die
nota bene uit de Paltz kwam. In de kerk te Heerhugowaard hing een
poortklok uit Culemborg en te Grosthuizen een Amsterdamse
klok2).
In verreweg de meeste gevallen is echter de naam van de opdracht
gever niet op de klok aangebracht. Dit betekent, dat men slechts uit
stads- of kerkrekeningen, ofwel uit een toevallige kroniekaanteke
ning kan vaststellen dat zo'n klok niet voor de betreffende kerk is
gegoten, maar oorspronkelijk elders hing. Het lijkt mij dan ook niet
uitgesloten, dat het verhangen van klokken vaker voorkwam dan wij
geneigd zijn te veronderstellen.
In mijn boekje Alkmaar in het Drijfzand meldde ik op bl. 21, dat
ten tijde van Eikelenberg (overl. 1738) in het H. Geestgasthuis geen
klokken hingen die ouder waren dan 1487. Dit gegeven kan nader
aangevuld worden. Bedoelde klokken, gegoten door Gobel Moer en
geheten St. Laurens en St. Pieter, zijn namelijk in 1685, met de
306
