„ondergrond" cultureel centrum
1569, toen het stadsbestuur het
H.Geest Gasthuis als waagge
bouw wilde inrichten, werden de
beide gasthuizen verenigd.
Naast het St. Elisabeths Gast
huis lagen de gebouwen van St.
Salvator en zijn moeder Maria,
bijgenaamd de Middelhof. Dit
klooster werd tussen 1430 en
1452 gesticht. Toen in Alkmaar
in 1573 de Reformatie plaats
vond kwamen verschillende
kloostergebouwen vrij voor an
derebestemmingen. Spoedig zou
ook de Middelhof nieuwe bewo
ners krijgen. Het Mannengast
huis, dat reeds in 15e eeuwse
oorkonden voorkomt, lag aan
vankelijk in de Breedstraat ach
ter het stadhuis. Toen het kloos
ter de Witte Hof, gelegen tussen
de Lombardsteeg en de Korte
Nieuwesloot, in 1559 werd opge
heven, werd het Mannengast
huis in dit voormalige klooster
gevestigd. In 1567 werd in de
gebouwen tevens een Pesthuis
ingericht. In 1581 werd het Pest
huis overgebracht naar de inmid
dels ontruimde Middelhof. Het
Mannengasthuis, dat in 1573
naar het Minderbroederklooster
op het Heiligeveld (Paarden
markt) was verhuisd, betrok in
1591 eveneens een gedeelte van
de Middelhof. In dat jaar werd
tevens het Leprozenhuis met het
Mannengasthuis verenigd. Het
Leprozen- of Sieckhuis, dat
reeds in de 15e eeuw buiten de
stadsmuur aan de weg naar de
Nieuwpoort lag, werd tijdens het
beleg verwoest en vond sedert
1573 een onderkomen in het
voormalig klooster de Jonge Hof
aan de Doelenstraat. In 1591 had
het kennelijk weinig nut meer,
reden waarom men de eigen
dommen aan het Mannengast
huis schonk. Bijna twee eeuwen
bleef de hierboven geschetste si
tuatie ongewijzigd, dus het
dichtst bij de Grote Kerk het St.
Elisabeths of Vrouwengasthuis,
daarnaast het Mannengasthuis
en daarnaast het Pesthuis, dat
door een grachtje gescheiden was
van het Munnikenerf. In 1780
werd echter het Pesthuis inge
richt als kazerne. Het bleef in
naam bestaan tot 1796, in welk
jaar de eigendommen aan het
gasthuis werden geschonken. In
1816 werd het gebouw gesloopt
en in 1872 werd ter plekke de
Stadsapotheek gebouwd. Intus
sen was er ook met de beide gast
huizen het één en ander gebeurd.
In 1785 besloot namelijk het
stadsbestuur om het Vrouwen
en Mannengasthuis te verenigen.
De beide gebouwen werden op
geknapt en de opstallen, die de
beide binnenplaatsen scheidden,
werden weggebroken. Aldus ont
stond het (St. Elisabeths) Man
nen- en Vrouwengast- en Prove
niershuis. In 1796 kreeg dit huis
zoals vermeld tevens de beschik
king over de goederen van het
voormalig Pesthuis. Langzaam
aan ontwikkelde de instelling
zich tot een plaatselijk zieken
huis, met name toen in 1879 de
Stadsapotheek onder hetzelfde
college van regenten werd ge-
183
