taal en teken
K. KOMEN
„Een gevaar dat liefhebbers van
heemkunde lopen, is dat het
heem voor hen zo gemakkelijk
,selbstzweck' wordt, met alle con
sequenties van dien. Men vervalt
gemakkelijk tot min of meer sen
timenteel dwepen of romantisch
dromen, tot een soort lokaal pa
triottisme, tot politiek particula
risme of zelfs de geschiedenis
leert het tot oorlogszuchtig
nationalisme (Blut und Boden)."
Aldus een alinea uit een wille
keurig onderwijzersboek. (Kind,
school en aarde, 1953).
Oud-Alkmaar-mensen zijn be
oefenaren van de heemkunde,
omdat zij zich in hun omgeving
en in de geschiedenis van die
omgeving verdiepen. Niemand
zal aannemen, dat ze gevaarlijk
bezig zijn. Intussen moeten we
wel constateren dat elders
Duitsland het „politiek parti
cularisme' opnieuw angstvallige
vormen aanneemt. In een Noord-
duitse stad, Oldenburg, hadden
we onlangs een telefoongesprek
met een inwoner van die stad.
Toen het gesprek plotseling op
het onderwerp nationaal-socialis-
me kwam, schrokken we daar
ineens van, en kapten we het
gesprek af met de mededeling:
„Manfred, sorry, vind je het goed
dat we daar verder onder vier
ogen over praten?" Manfred rea
geerde: „Ach, die nationaal-so-
cialisten hebben maar anderhalf
procent van de stemmen, dus wat
zou dat. En bovendien, je kunt in
dit land vrijuit praten. We zijn
een democratisch land".
We zijn er achteraf niet hele
maal van overtuigd, dat je daar
over dat soort dingen rustig via de
telefoon kunt praten. Er gebeuren
immers verontrustende zaken in
West-Duitsland; de Berufsverbo-
te zijn daar een duidelijk voor
beeld van.
Het is niet de bedoeling, een
politiek commentaar te schrij
ven. We willen aan de hand van
het signalement in de vorige ali
nea alleen maar even teruggrij
pen in de geschiedenis van een
periode, waarin van de heemkun
de op ontstellende wijze is mis
bruik gemaakt. Het symbool van
die periode (dertiger en veertiger
jaren), de Swastika, het Haken
kruis, is voor een niet te verwaar
lozen aantal Duitsers opnieuw
9
Het verwerpelijkste teken dat ooit heeft
bestaan: de Swastika.
167
