de scheepvaart in
monumenten
sc
K. KOMEN
De herinnering aan scheepvaart en visserij in vergane eeuwen leeft nog
steeds voort in heel veel „kleinschalige" monumenten, als gevelstenen
en windvanen en scheepjes in miniatuur die in kerken zijn opgehan
gen.
VANEN
In het Nederlands Historisch Scheepvaartmuseum, Amsterdam, geves
tigd in 's Lands Zeemagazijn aan het Kattenburgerplein, wordt een
smeedijzeren windvaan (windwijzer) bewaard, die uit het einde van de
zestiende eeuw dateert. In Alkmaar bevond zich vroeger op de hoek
van het Verdronkenoord en de Bierkade het „Schippersgildehuis", dat
uit omstreeks 1800 dateerde; op het huis stond een windvaan in
haast vanzelfsprekend de vorm van een scheepje. C. W. Bruinvis
maakte een tekening van het pand, waarvan de hierbij gereproduceer
de schets een detail is.
De windvaan op het kerkje van Oostgraftdijk geeft een haringbuis
weer, evenals die op de kerk van Westgraftdijk. Op de nok van het
koor van de kerk in Schermerhorn wordt het smeedijzeren kruis be
kroond door een afgetuigde tweemaster. Ook de windvaan van het
kerkje te Bergen aan Zee vertoont een scheepje, evenals de windvaan
van de Oosterkerk te Hoorn. Enkhuizen telt vele windwijzers, waaron
der een met een haringbuis, op de Drommedaris. De Accijnstoren in
Alkmaar heeft eveneens een schip als windvaan.
ZERKEN
In de Westerzijder- of Bullekerk in Zaandam liggen verschillende graf
zerken die de herinnering aan schippers vasthouden. Ook in de kerk
van Schermerhorn bevinden zich zulke zerken.
GEVELSTENEN
Alkmaar telt tientallen gevelstenen; omstreeks zestig. Enige daarvan
herinneren aan de scheepvaart: Mient 8 (Int Vergulde Boot), Luttik
Oudorp 16, Oudegracht 241, Verdronkenoord 65, tuin Nieuwe Doelen
(steen met twee scheepsankers).
In Grootschermer zijn boven de hoofdingang van het voormalig
raadhuis uit 1639 (Hollandse renaissancestijl) twee gevelstenen inge
metseld, een van de Gerechtigheid en een van haringbuis. De haring
vangst heeft ook in De Rijp een grote rol gespeeld. Het wapen van De
Rijp bevat twee haringen, in navolging van dat van Enkhuizen, dat
70
Ika
