oud-alkmaar
1925-1975
W. A. FASEL
De mens interesseert zich al eeuwenlang voor historie, zoals blijkt
uit honderden jaren oude kronieken en geschiedschrijvingen. Ook Alk
maar heeft zijn eigen historici, waarvan Eikelenberg. Boomkamp en
Van der Woude de meest bekende zijn. Historische verenigingen daar
entegen zijn van veel jongere datum en ook de behoefte om oude
bouwwerken te behouden en te restaureren is zeer recent. Ongetwijfeld
zijn er ook vóór I870 mensen geweest, die het verdwijnen van oude
stadsgezichten en gebouwen betreurden, doch zij waren enkelingen die
de tijdstroom tegen hadden. De eeuwen door was het vanzelfsprekend
dat wat oud en vervallen was plaats moest maken voor het nieuwe. Het
Alkmaar van 1300 was anders dan het Alkmaar van 1500 en weer
anders dan het Alkmaar van 1700. Het tempo lag toen echter wel lager
dan tegenwoordig. Er waren veranderingen, doch zij waren weinig
ingrijpend en de wereld rondom bleef herkenbaar. Juist omdat tegen
woordig alles massaal moet gebeuren waar gisteren weilanden lagen
bevindt zich vandaag een opgespoten vlakte en morgen staat er een
nieuwe woonwijk voltrekt de ontwikkeling zich schoksgewijs en
leeft men als het ware van de ene sensatie naar de andere. Een dergelij
ke grootschaligheid was een eeuw en langer geleden onbekend. Men
kan het constateren in de oude kronieken van Alkmaar. Zij tonen ons
een wereldje, waarin het planten van een rij bomen of het vernieuwen
van een brugleuning interessante evenementen betekenden. Er was wel
degelijk nieuwbouw, doch het was doorgaans één huis of één openbaar
gebouw, met als gevolg een variatie van bouwtypen en bouwstijlen, die
een oude stad zo afwisselend maken. Sterk conserverend werkte ook de
bepaling, dat men alleen zijn huis mocht afbreken als men er een ander
voor in de plaats zette. Deze bepaling had niets met monumentenzorg
te maken, maar diende om de verponding belasting van gebouwde
eigendommen) veilig te stellen. In 1808 is deze zo heilzame maatregel
buiten werking gesteld. Men mocht zijn gebouw afbreken, mits men de
verponding tien jaar vooruit betaalde. „Dit", zo meldt een kroniek
schrijver, ..had hier als in andere plaatsen het gevolg, dat er verschei
dene huizen, zelfs van aanzien, op de voornaamste grachten werden
afgebroken en tot erven gemaakt. Een tweetal prachtige huizen aan de
Koorstraat en op het Luttik Oudorp bij de Wortelsteeg en vele anderen
3
