De Grote of Lebuïnuskerk en de Sint-Nicolaas of Bergkerk
De Lebuïnuskerk in Deventer was in de Middeleeuwen de hoofdkerk van
de stad en een van de voornaamste kerken binnen het bisdom Utrecht. Het is
historisch en bouwkundig een belangwekkend bouwwerk. De Lebuïnuskerk
deed tijdens het kortstondige bestaan van het bisdom Deventer (1559-1580)
dienst als kathedraal. De kerk behoort tot de Top 100 der Nederlandse
UNESCO-monumenten.
De eerste (houten) kerk op deze plaats werd in 768 gebouwd door de
missionaris Lebuïnus. Al in een vroeg stadium werd een kapittel aan de kerk
verbonden. Bisschop Balderik van Utrecht verving haar in de tiende eeuw
door een stenen kerk. In 1040 gaf bisschop Bernold opdracht voor de bouw
van een grote romaanse basiliek. In 1235 en 1334 werd de kerk verwoest
door brand. De huidige kerk, een gotische hallenkerk, kwam tot stand tussen
1450 en 1525. In het opgaande werk zijn echter nog belangrijke delen van de
romaanse voorganger aanwezig. Ook is de romaanse crypte bewaard
gebleven, die sterke gelijkenis vertoont met de crypte van de Pieterskerk in
Utrecht, die ook door Bernold is gebouwd.
De hele kerk is voorzien van kruis-, ster-, en netgewelven. De
bepleistering van het interieur is, met uitzondering van de delen die van
muurschilderingen voorzien waren, in de jaren vanaf 1927 verwijderd. De
toren dateert uit het eind van de zestiende eeuw. Begin zeventiende eeuw is
zij bekroond met een lantaarn naar het ontwerp van de Amsterdamse
bouwmeester Hendrick de Keyser ten behoeve van een beiaard van de
gebroeders Hemony.
De St. Nicolaas- of Bergkerk in Deventer is een van oorsprong romaanse
kruisbasiliek en bevindt zich op een oude rivierduin in het Bergkwartier. De
bergkerk is gebouwd in de jaren 1198-1209. Ze is door Norbertijnen uit het
Duitse Varlar (nabij Coesfeld) gesticht. De kerk, een romaanse kruisbasiliek,
werd aan St. Nicolaas gewijd, vandaar de oorspronkelijke naam St.
Nicolaaskerk.
In de 15e eeuw onderging de Bergkerk diverse verbouwingen waardoor
deze een laatgotisch karakter kreeg. Zo zijn de twee karakteristieke
torenspitsen in die periode gebouwd (het onderste deel van de torens is nog
wel oorspronkelijk).
Binnen in de kerk bevinden zich nog diverse schilderingen. De
schilderingen op de oostwand van het oude romaanse dwarsschip stammen
uit de vroege 13e eeuw. Het huidige orgel, uit de jaren 1841-1843, is van de
hand van de Deventenaar Johann Heinrich Holtgrave. Tegenwoordig wordt
de Bergkerk gebruikt voor exposities.
181
