redevoering voor Landbouw en Maatschappij gehouden, en één
discussiebijdrage geleverd aan het blad ervan.
Maar Schermerhorn stuk is vooral van belang, omdat hij zo helder en
beknopt aangaf waarom hij eigenlijk in de Eerste Kamer voor nationalisatie
van de grond had gepleit. Schermerhorn schreef: 'Ik heb namelijk dit pleidooi
voor staateigendom van landbouwgrond niet gehouden uit een of andere
socialistische overtuiging, maar omdat dit lag in het verlengde van mijn
vroegere standpunt. Wie zich thans realiseert wat er gebeurt bij vererving in
boerenfamilies, waar bij voorbeeld een boerderij van 150.000 gulden waarde
(30 hectare land met een goed huis) in handen moet komen van een van de
kinderen, die daarbij misschien vier broers en zusters moet uitkopen voor
samen 120.000 gulden, kan zich voorstellen dat een dergelijk boerengezin
heel wat gelukkiger af zou zijn, indien de boerderij eigendom van de staat,
een verzekeringsmaatschappij en dergelijke zou zijn.' [einde citaat].
Daarmee, dames en heren, is mijn verhaal werkelijk rond. Ik heb u in het
begin laten zien hoe Willem Schermerhorn zowel van vaders- als van
moederszijde afstamde van zelfstandige boeren uit de Schermerpolder en
van het Schermereiland. In de 19e eeuw waren dit rijke tot zeer rijke boeren
geweest, maar door de erfdelingen die zich hadden voorgedaan, was in beide
gevallen het familiekapitaal en daarmee het grondbezit verspreid geraakt.
Dat betekende dat het landbezit tot een dusdanige omvang teruggebracht
was, dat men maar net het hoofd boven water kon houden. Willems vader
Teunis Schermerhorn moest bij voorbeeld in de jaren dertig, toen de
landbouw in een ernstige crisis verkeerde, financieel door zijn zoons worden
gesteund. Willem Schermerhorns pleidooi voor landnationalisatie in 1957
kwam rechtstreeks uit zijn eigen ervaringen voort.
Herman Langeveld
Na de pauze ontstond een geanimeerde discussie die ongeveer een uur
duurde. Uitgebreid kwamen de verschillen tussen Willem Schermerhorn en
zijn broer Dirk naar voren. Dirk die als vrijwilliger naar de voormalige Sovjet-
Unie ging en daar uiteindelijk terechtgesteld werd. Dezelfde middelbare
school, allebei een opleiding in Delft aan de Technische Hogeschool en
daarna een totaal verschillende levensloop. Kwam bij Dirk de linkse
sympathie vanuit zijn schoonfamilie, de familie Mus, of trok omgekeerd Dirk
zijn echtgenote mee? De conclusie was dat het laatste het geval was.
Waarschijnlijk via Anton Struik, de broer van zijn oude wiskundeleraar Dirk
Struik, kwam Dirk in aanraking met de linkse gedachtewereld. Een contact
wat uiteindelijk leidde tot zijn vertrek naar Rusland, samen met Francisca
Mus.
175
