geweest bij het opstellen van de lijsten van te arresteren personen, en had
nu kans gezien de nog openstaande rekening met een van haar voornaamste
tegenstanders te vereffenen. De eerste maanden speelde Schermerhorn nog
geen zeer opvallende rol in het gijzelaarskamp, maar in oktober 1942, na de
komst naar Beekvliet van het grootste deel van de in Haaren gegijzelden,
werd hij gekozen tot leider van de gijzelaars. Als 'kampoudste' had
Schermerhorn een dubbele taak. Enerzijds diende hij als hoofd van de
gijzelaars hun belangen bij de Duitse kampcommandant te behartigen,
anderzijds moest hij naar binnen toe trachten de goede geest te bewaren
onder de gijzelaars, die in een betrekkelijk kleine ruimte op elkaar gepakt
zaten.
Schermerhorn kweet zich op voortreffelijke wijze van zijn dubbele taak.
Dit valt te illustreren met een aantal uitspraken van medegevangenen. De
vrijzinnig-hervormde theoloog Willem Banning, lid van het partijbestuur van
de SDAP, kende Schermerhorn al van voor de oorlog uit de wereld van
het vrijzinnig-protestantisme. Vanuit St. Michielsgestel deed Banning op
27 december 1942 in een brief aan zijn vrouw verslag van de kerstviering in
het kamp. Ik geef een wat langer citaat. Van onze Kerstdagen blijft een hoge
en diepe indruk achter bij iedereen. Gisteren was het hoogtepunt: 's morgens
een samenkomst waar vrijwel iedereen was, rooms en protestants en
vrijdenker. Schermer[horn] sprak een 'inleidend woord'. Hij mist elke
welsprekendheid; dit kwam er extra horterig en stoterig uit, en was mee
daardoor subliem. Je zag hem met z'n innerlijke ontroering vechten,
waarvoor hij zich niet schaamde. Hij was de leider van het kamp en tevens
de geloovige Christen - een preek die iedereen ontroerde en stukken beter
was dan die van de dominee op eerste [Kerst-]dag.' [einde citaat].
Nu zult u misschien zeggen: ja, dat is de ene vrijzinnige protestant over
de andere, en dan bovendien nog een dominee, bij wie een stichtelijk woord
al gauw in toebereide aarde valt. Daarom is het misschien goed hiernaast
een ander getuigenis te zetten. Dat is afkomstig van Hendrik Algra, de
gereformeerde hoofdredacteur van het antirevolutionaire Friesch Dagblad. In
zijn krant had Algra zich duidelijk tegen het nationaal-socialisme
uitgesproken, waaraan hij nu zijn gijzeling in Beekvliet te danken had. Als
uitgesproken orthodoxe protestant had Algra weinig op met het vrijzinnige
geloof van Schermerhorn en Banning; na de bevrijding zou hij zich scherp
keren tegen de pogingen van Schermerhorn, onder anderen gesteund door
Banning, om de vooroorlogse verzuilde structuren niet te doen terugkeren.
Desondanks hadden Schermerhorns woorden op tweede Kerstdag ook op
hem diepe indruk gemaakt.
169
