Leiden is de bakermat van de landmeetkunde. Niet zo gek dat er
gemeten werd in de Rijnlandse maten. De basiseenheid van het
Rijnlandse matenstelsel was de Rijnlandse roede waarvan de
lengte door twee inkepingen bij de ingang van het stadhuis van
Leiden was aangegeven. Deze gingen in 1929 verloren toen het
stadhuis door brand werd verwoest en zijn bij de herbouw
vervangen door twee ijzeren knoppen. Een kopie van de
oorspronkelijke Rijnlandse roede in de vorm van een lange ijzeren
staaf werd vroeger in de Leidse sterrenwacht bewaard en bevindt
zich nu in Museum Boerhave te Leiden.
1 roede 12 voeten 3,76 meter
1 voet 12 duimen 31,3 centimeter
1 duim 2,61 centimeter
renaissancetijd ook in het landschap zichtbaar maken. De basis is een
rasterwerk van vierkanten van wegen en waterwegen. De wegen snijden
elkaar loodrecht en vormen zo een wegenvierkant. Het wegenvierkant is
doorsneden door tochten, zodat vier kwadranten ontstaan. In elk kwadrant
zijn in principe vijf kavels van 100 morgen gepland. De zijde van het vierkant
is 500 Rijnlandse roeden, gelijk aan 1880 meter.
Nu is het de kunst om het raster van vierkanten zodanig op de kaart te
leggen dat er tussen de omringdijk en de vierkanten nog goed te gebruiken
restkavels ontstaan.
De 'hoofdlijn' in het raster is een lijn die van nagenoeg noord naar zuid
loopt en de polder in twee gelijke stukken verdeeld. De Middenweg werd op
deze lijn gesitueerd. Aan deze middellijn werd het rasterwerk gekoppeld en
zo komt op het papier een zestal wegenvierkanten, gevormd door
Oosthuizerweg, Hobrederweg, Rijperweg en Volgerweg in de west-oost
richting en Jisperweg, Middenweg en Nekkerweg in de noord-zuid richting.
Deze zes vierkanten geven een in de Renaissance veel gebruikte
verhouding tussen lengte en breedte weer, namelijk 2:3. In de eerder
beschreven ruimte in het museum kijkt Leeghwater naar een raam, waarvan
de ruitjes, roedenverdeling, 14 bij 21 centimeter is. Dus ook hier een
verhouding van 2:3!
Een ander harmonisch verhoudingsgetal tussen lengte en breedte is een
verdeling volgens de Gulden Snede. Op deze wijze zou de Purmerenderweg
en Wormerweg zijn uitgezet (zie tekening).
Bulletin