Hout vrede met de mense en oorlog met de vis
Drie walvisvaartjournalen en een memoriael van Fedde Jansz Visser.
Louwrens Hacquebord
Inleiding
De afgelopen jaren is door een medewerker* van Museum In 't Houten
Huis in De Rijp in Noord-Holland een bundel manuscripten van Fedde Jansz
Visser getranscribeerd en daardoor voor een groot publiek toegankelijk
gemaakt. De bundel bestaat uit een memoriael en drie journalen. Het
memoriael geeft een interessante beschrijving van de belangrijkste baaien
van Spitsbergen. Achtereenvolgens worden de Klokbaai, de Groene Herberg,
het Voorland, de Koningsbaai, de Kruisbaai, de Noordbaai, de Uitkijk, de
Liefdebaai, de Beerebaai en de Lommebaai beschreven waarbij wordt
aangegeven hoe je het beste die baaien in kunt zeilen, hoeveel vadem diep ze
zijn, waar de belangrijkste klippen en ondiepten en waar de ankerplaatsen
zijn. Ook worden herkenningspunten aangegeven zoals huisjes, kokerijen,
kerkhoven en ijsbergen of gletsjers. Het memoriael is zeer waarschijnlijk,
geheel naar de gewoonte van die tijd, overgeschreven uit de atlas Zee-Fakkel
van Johannes van Keulen, mogelijk uit de uitgave van 1728.
De drie journalen zijn door de beschrijving van drie opeenvolgende reizen
in 1776, 1777 en 1778 naar Spitsbergen heel bijzonder. Opvallend is dat
walvisvaarthistorici Dekker (1971) en De Jong (1979) in hun bronnen opgave
alleen het journaal van 1776 aangeven. Waarschijnlijk hebben ze niet
geweten dat deze historische bron drie journalen omvat in plaats van een,
waardoor ze een heel interessant aspect van deze bron hebben gemist.
De drie reizen vinden plaats in de nadager
van de Nederlandse walvisvaart en geven eer
goed beeld van een bedrijf dat op zijn retoui
is. Er worden bij Spitsbergen steeds mindei
walvissen gevangen. Men neemt grote risico';
door ver in het ijs te zeilen. Er worden grot<
verliezen geleden en de bijvangsten kunnei
die niet meer compenseren. Het totale aanta
gevangen walvissen neemt niet alleen af, e
moeten ook meer walvissen gedood worder
om dezelfde hoeveelheid spek te krijgen. D<
jonge Groenlandse walvissen krijgen door de
toegenomen jachtdruk niet meer de
gelegenheid om volwassen te worden. De
v /////fV Y{7{J
f/Y/>yj/fs/s v,
'S lts/1
3
■4
•f
104
