hebben velen
gerlijkheit en
agtinge ver-
uwentijt zich
ïigen experi-
st in feite op
t gebied toe,
irakter kreeg,
xperimenten
ootschap om
rimenten uit-
ïit, misschien
efende. Deze
iaar ook een
het laborato-
ierde.17
Een schets horend bij een afstandsberekening
Nieuwentijt en het 'godsbewijs'
Nieuwentijt was de bekendste Nederlandse vertegenwoordiger van de
godsdienstige opvatting die men aangeeft met de fysico-theologie: de mens
staat in de schepping centraal en God heeft alles zo bedacht dat hij er opti
maal van profiteren kan. Volgens fysico-theologen kunnen de resultaten van
de natuurwetenschappen gebruikt worden om het bestaan van God te
'bewijzen'. Deze resultaten kunnen ook als bewijs dienen om Zijn goede wil
ten aanzien van het mensdom aan te tonen.18
In 'Het regt gebruik der wereltbeschouwingen' beschrijft Nieuwentijt dit
uitvoerig. Uit de volmaaktheid van de wereld kan in de eerste plaats een bewijs
ontleend worden dat er een God is, dat is een Wijs, Magtigh en Goedertieren
Maker en Bestierder van alles. En ten tweede dat den Bijbel (sijn geopenbaarde
woort) van een boven-menschelijke en Goddelijke afkomst is.19
Het 'bewijs' van het bestaan van God:
Nieuwentijt verzoekt aan een yder, wie hij ook wesen magh, dat hij met
een bedaart gemoet, sijne driften en vooroordeelen afleggende, bij sigh selfs in
stilte te gaan nedersitten en met ernst na te denken.20 Als hij de eindeloze
variatie en complexiteit in de natuur gezien heeft, alsmede de harmonie en de
doelmatigheid moet hij een vraag beantwoorden (deze zin is een interpretatie
niet een weergave van de letterlijke tekst in 'Het regt der werelt
beschouwingen').21 De vraag: of niet yder moet toestaan dat dese alle door
een wijs Maker voort en te samen gebragt sijn, die dit einde daar door beoogt
21
