waren sluizen aangebracht die ervoor zorgden dat er scheepvaartverkeer
mogelijk bleef. Om het land verder tegen het water te beschermen werden er
dijken opgeworpen, waarvan de Westfriese Omringdijk wel de bekendste is.
Deze dijken vormden een belemmering voor de scheepvaart. Om de dijk niet
te verzwakken en de boeren geen wateroverlast te geven bouwde men over
tomen om de schuiten over de dijk te halen.
Rond 1600 kende Noord-Holland verschillende overtomen. In dit artikel
concentreren we ons op die overtomen die van belang waren voor de
scheepvaart vanuit de marktsteden Purmerend, Alkmaar en Hoorn. Deze ste
den hadden een groot belang bij de bereikbaarheid van hun marktplaatsen.
Als de bewoners van de omliggende dorpen hun producten in deze steden te
koop aanboden, deden zij meestal in deze steden ook hun inkopen. Daarom
onderhielden deze steden in veel gevallen de overtomen niet alleen in en
rond de eigen stad, maar ook in de omgeving. Hoewel het overhalen via een
overtoom een tijdrovende aangelegenheid was, werd er door de steden strak
aan vastgehouden. Een verbetering van de infrastructuur door de overtoom
te vervangen door een sluis werd uit puur handelsbelang tegengegaan, uit
angst voor het verlies van handel aan concurrerende steden.
De belangrijkste overtomen voor de scheepvaart vanuit Purmerend en Edam
op Amsterdam:
1De overtoom in de sloot van Purmerend naar Buiksloot over de
Achterdichting.
Bij de bouw van deze achterdichting in 1589 werd bepaald dat Waterland
een overtoom moest maken over deze dijk. Via de sluis te Buiksloot kon
men Amsterdam bereiken.
2. De sluis met overtoom te Ilpendam
Via deze sluis konden de schippers uit Edam binnendoor naar Buiksloot
varen. De inwoners van Ilpendam hadden grote bezwaren tegen de
overlast van het schutwater dat met de schuiten meekwam, waardoor
hun land onderliep. Daarom werd in 1589 bepaald dat deze sluis een
maand per jaar, gedurende de hooitijd, gebruikt mocht worden. Verder
moest de scheepvaart gebruik maken van de naast de sluis te bouwen
overtoom.
3. De Oostzanerovertoomsluis, deze verschafte toegang tot het Y.
Ook rond Alkmaar en omgeving waren er overtomen, waarvan de belangrijk
ste waren:
4. De overtoom ten westen van Warmenhuizen bij Schoorldam.
Deze overtoom voerde over de Rekerdijk naar de Hondsbossche Vaart.
18
