die daarna ook wel mennonieten werden ge
noemd.9
De doopsgezinde verwierpen niet alleen de
kinderdoop, maar in navolging van de sacra
mentariërs, ook de goddelijke instelling van de
sacramenten. De avondmaalsleer namen ze
over van Zwingli, die deze, zoals al eerder ver
meld, had ontleend aan Cornelis Hoen.
Menno Simons verwierp de predestinatieleer
van Calvijn, die inhield dat de mens door God
in zijn almacht was voorbeschikt tot het heil of
tot zijn verwerping. Menno Simons noemde de
ze leer 'een grouwel boven alle grouwelen',
strijdig met de menselijke wil.
De mennonieten namen ten opzichte van de
overheid een gereserveerde houding aan. Aan
die overheid werd door Menno Simons een ei
gen taak toegekend naast de kerk. De overheid
moest volgens hem gehoorzaamd worden. Hij
wees overheidsbetrekkingen af, evenals het
dragen van wapenen en het zweren van de eed.
Dit alles, zoals hij het formuleerde, zonder
'verachtinge der overicbeyt'.10
Veel dopers weken na de tragedie van Munster uit naar de zuidelijke Ne
derlanden. Na de beeldenstorm in 1566, waaraan de doopsgezinden niet
deelnamen, weken velen uit naar het noorden, vooral Friesland en naar En
geland.
De wederdopers in Noord-Holland; de Waterlandse gemeenten (o.a. Noor-
deind)
Tijdens het leven van Menno Simons scheidden de Waterlanders zich af
omdat ze bezwaar hadden tegen de 'echtmijding'. Deze kon ertoe leiden dat
echtgenoten elkaar moesten mijden, dus geen omgang met elkaar mochten
hebben. De afscheiding ontstond in De Rijp onder aanvoering van onder an
dere Jacob Jansz Schedemaker, afkomstig uit Emden en leraar van De Rijp."
In de laatste jaren van zijn leven reisde Menno Simons een paar keer naar
Noord-Holland om te bemiddelen in geschillen over de echtmijding.12
De Waterlanderse gemeenten, waartoe Noordeind later ook behoorde,
kenden een gematigde tuchtpraktijk en zijn te beschouwen als een soort do
perse variant van de rekkelijke gereformeerden (de remonstranten). De Vla
mingen en de Friezen, die naast de Waterlanders stromingen bij de doops-
120
Terechtstelling van
wederdopers op de Dam
te Amsterdam,
1535. Tekening door Baren t
Dircksz ('Doove Baren t'), 1535
