'Uit de pen van... Joep Surie"
orig jaar bracht Jenny na een bezoek aan de heer van Aken in Hilver
sum een doos met tegels mee. Tussen de verschillende tegels was er
één met een afbeelding van een haringbuis. De tegel werd ingeschreven on
der nummer 04729, gefotografeerd en in de vitrine bij de haringvisserij ge
plaatst. Aan de hand van het zogenaamde ossenkop hoekmotief en de aan
wezigheid van vier gaatjes in de hoeken kan de tegel gedateerd worden op
eerste kwart 17e eeuw.
Waarom ben ik nu zo geïnteresseerd in die tegel?
In de zeventiger jaren woonden wij in Vlaardingen en vrienden van ons
waren betrokken bij de inrichting van het Visserijmuseum. Er werd toen
veel gepraat over het Vismus, ik kwam er vaak en van lieverlee raakte ik
vertrouwd met de verschillende typen vissersschepen zoals loggers, buizen,
hoekers, sloepen, gaffelaars, pinken, en bommen. Allemaal scheepstypen
die hun bestaansrecht te danken hebben aan de Noordzeevisserij.
De buis die op de tegel afgebeeld staat is van een vrij vroeg type waar
over heel weinig bekend is. We kennen maar een paar afbeeldingen van
dergelijke haringbuizen waaronder de gevelstenen in de raadhuizen van De
Rijp, Graft en Groot Schermer. Kenmerkend voor deze vroege buizen zijn
het platte achterschip en het eenvoudige driemast tuig zonder boegspriet,
waarbij de voorste en middelste mast tijdens het vissen neergehaald kun
nen worden. Voorts is kenmerkend de laag geplaatste geestrol opening
waardoor de netten binnenboord gehaald worden.
Alleen de haringbuizen mochten jaarlijks twee of driemaal uitvaren voor
de Grotevisserij. De aanvoer was alleen toegestaan naar de daarvoor aan
gewezen havenplaatsen zoals de havens aan de Maasmond en Enkhuizen.
Ook de handel en opslag was alleen toegestaan in die plaatsen.
Kustplaatsen waren uitgesloten, zij beoefenden de kustvisserij en moch
ten geen kaakharing aanvoeren.
Vroeger leerden we dat Willem Beukelszoon van Biervliet in 1380 het
haringkaken uitvond. Dit is niet erg waarschijnlijk. Het kaken van haring
werd namelijk al vroeg in de middeleeuwen toegepast langs de Zweedse
Oostzeekust in Skonen. Dit was een eenvoudige en doeltreffende methode
om de gevangen haring langer te bewaren. Nu mocht de gekaakte haring uit
Skonen alleen via de Hanze vervoerd en verhandeld worden. De Vlaamse en
Zeeuwse vissers probeerden diverse malen dit monopolie te doorbreken.
Pas toen ze de haring aan boord begonnen te kaken, te zouten en in tonnen
68
Hel
de gro
de Eui
Museu%ulletin
