1575 De slag bij de Vuyle Graft
Het Schermereiland heeft als zodanig in de geschiedenis een functie
gehad als veilig toevluchtsoord voor vervolgden. Met name de doops
gezinden hebben er zich aan de vervolging door de Inquisitie kunnen ont
trekken. In verhalen en beschrijvingen die zich afspelen tijdens de 80-jarige
oorlog komt dit gebied dan ook nauwelijks voor. Behalve waar het de
droogmakingen betreft van Beemster, Schermer en Starnmeer, die zich
ook - tijdens de tweede helft van die strijd met Spanje afspeelden.
De - militaire - beveiliging van het "Eylant" kreeg vorm doordat bewa
pende galeien op het Starnmeer kruisten, toen Spaanse troepen een aanval
dreigden te ondernemen op het hart van Holland In de strenge winter van
15 75 werd de beveiliging vorm gegeven door een slufter te hakken in het
ijs, van het Spijkerboorse gat naar de Vuyle Graft, bij Graftdijk., hetgeen de
Spanjaarden moest verhinderen een inval op het Schermereiland te doen,
zo zij die al in de zin hadden in de toenmaals barre kou.
Deze historische overleveringen en het feit dat op het eiland zich een
zekere welvaart ontwikkelde, die leidde tot de groei en bloei van De Rijp
met zijn talrijke ondernemingen, kan gemakkelijk de mening doen post vat
ten dat het Schermereiland buiten de schermutselingen met het Spaanse
leger is gebleven.
Dat is echter niet juist. Er is, na een aanval op Krommenie, Wormer en
Jisp, ook getracht een invasie op het Schermereiland te bewerkstelligen,
zoals Evert Besse Jz. ontdekte toen hij archiefstukken naploos voor zijn
studie van de inpoldering van het Starnmeer.
Het gebeurde nadat het beleg van Alkmaar in 1573 was opgebroken. Het
Schermereiland was in bezit van de staats- en prinsgezinden. Ten zuiden
van de lijn Uitgeest-Krommeniedijk-Wormer-Jisp waren de Spaanse legioe
nen gelegerd, waarvan op zekere dag - 19 februari 1574 - zo'n vijfhonderd
man oprukte naar Krommenie. Zij raakten slaags met staatse troepen, die
gedurende drie uren hun vijanden konden tegenhouden. Toen echter ver
schenen uit de omgeving van Uitgeest nog eens zes- a zevenhonderd man
onder Spaans bevel. De staatsen dreigden te worden omsingeld, maar wis
ten nog net op tijd te ontsnappen. Krommenie werd door de Spanjaarden
geplunderd en in brand gestoken.
Het is een oorlogssituatie geweest waarin naderhand ook Oostzaan,
Zaandam, Assendelft en 't Kalf toneel van de strijd waren.
In die situatie waren het Starnmeer en de Akersloter en Uitgeester Wou
den een "niemandsland" tussen de strijdende partijen, waarin het zaak was
op te letten dat de waterlinie, die het Starnmeer in wezen vormde, niet door
19