Een hele vroege voorjaarslezing
Een natte handelsoorlog:
Noord-Hollandse marktsteden 1500-1800
Woensdag 16 januari 2002. 20.00 u. In het Rijperhuis aan de Driemaster
in De Rijp.
De lezing zal deze keer worden gehouden door Diederik Aten. In het artikel
hierna wordt u duidelijk waar hij de lezing over zal houden. Een voorproefje
dus.
Eén ding is zeker: een avond om bij te zijn. Vrijhouden dus, die avond van de
zestiende januari!
Nog steeds is er sprake van een stevige rivaliteit tussen de Noord-
Hollandse steden. Wie weet een bepaalde onderneming op zijn bedrij
venterrein te krijgen? Waar zal een bepaalde instantie zich vestigen? Wie
heeft de beste ingang bij de provincie? Er gaat bijna geen week voorbij of er
valt over dergelijke vraagstukken wel iets in de krant te lezen. Deze concur
rentieslag wortelt in een zeer ver verleden. Reeds in het jaar 1577 dreigde
er een regelrechte oorlog uit te breken tussen Alkmaar en Hoorn rond een
sluisje te Rustenburg. Dit moment vormt een van de hoogtepunten uit de
voortdurende strijd tussen de marktsteden Alkmaar, Hoorn en Purmerend.
Iedere stad probeerde zoveel mogelijk boeren naar de lokale vee-, kaas- en
botermarkten te krijgen. Het beste middel hiertoe was de aanleg van een
goed netwerk van vaar- en landwegen. Bij het verbeteren van de infrastruc
tuur botsten de belangen van de verschillende marktsteden echter doorlo
pend. Een nieuwe sluis of vaart kon dan wel de ene stad beter bereikbaar
maken, maar het risico was niet denkbeeldig dat dit ten koste van de druk
te op de markten in andere steden ging. Dat was nu precies in 1577 te Rus
tenburg het geval. Het nieuwe sluisje betekende een grote verbetering van de
vaarweg naar Hoorn. In Alkmaar kon men dat absoluut niet hebben en de bur
gemeesters van de stad trokken dan ook met vliegende vaandels naar Rusten
burg en staken de door Hoorn aangevoerde bouwmaterialen eenvoudig in
brand.
Tijdens de lezing wordt de complete "natte" handelsoorlog om de beheersing
van de vaarten, sluizen, overtomen en dijkwegen tussen Hoorn, Alkmaar en
Purmerend aan de orde gesteld. De dorpen op het Schermereiland en Jan
Adriaansz. Leeghwater raakten bij droogmaking van de Beemster even bij de
111
