Het Rijper ijsbalgooien
Om het balgooien op het ijs historisch vast te leggen voor de volgende
generatie wil ik bij deze onze familiebijdrage hierin op papier zetten,
en wel op de manier zoals ik mijn vader en ooms die verhalen regelmatig
heb horen vertellen. Mijn vader is Jaap Berkhout, zoon van Piet Berkhout
van de voormalige sigarenwinkel, oudste van de zeven zonen. Het nu
volgende verhaalt over de periode vanaf pakweg 1960 tot en met nu.
Nadat Piet Brouwer, de plaatselijke groenteboer, eind jaren vijftig ge
stopt was met het beheren van de ijshallen en ze had overgedaan aan zijn
broer Dirk was deze al weer snel genoopt ze van de hand te doen omdat
ook hij een groentezaak was begonnen, maar dan in Midden-Beemster.
Zodoende werd de hele handel in 1960 of 1961 opgekocht door Piet
Berkhout en zijn zeven zonen voor het lieve bedrag van tweehonderd
gulden waarmee ook meteen het 'koek en zopie' recht op de Gouw werd
verworven.
De ballenverzameling bestond voor het grootste gedeelte uit houten bal
len, en ballen gemaakt van zeen. Dit was een afvalprodukt uit slachterijen.
De taaie pezen van dierlijk slachtafval werden op een of andere manier tot
een hechte, ronde massa gevormd. Er werd altijd gezegd dat deze ballen
nog stamden uit de tijd van de walvisvaart en dat ze gebruikt werden door
walvisvaarders om de tijd te doden als ze in het pakijs vastgevroren zaten
maar de werkelijke oorsprong is nooit vast komen te staan. Wat wel vast
stond was dat ze onverslijtbaar waren én dat ze zonken.
Van de tientallen zenen ballen die de verzameling in de beginperiode rijk
was zijn er nog slechts enkele overgebleven.
Enthousiast als ze waren - de Berkhouten - werd er meteen driftig geïn
vesteerd in nieuw materiaal. Er werden ballen gehaald uit Broek op Lange-
dijk en bij Slimbo liet men nieuwe ballen draaien op diens draaibank. Dit
waren ballen bestaande uit diverse schijven die met zogenaamde pen-gat
verbindingen en lijm aan elkaar werden gezet. Ook werd er, om de kosten
enigszins te drukken, thuis in huize Berkhout, volop geknutseld om nieuwe
ballen te maken van rubber, polyester, lijm en zaagsel maar de resultaten
waren vaak verre van bevredigend.
Doch in het eerste jaar leek het geluk de familie al toe te lachen. Een
vroege winter viel in en bij toerbeurt stonden de broers al de hele week op
het ijs met de ballen.
Voor het weekend werd een dorpentocht uitgeschreven en Piet Berkhout
jr., de man met ongetwijfeld de meeste handelsgeest van het hele stel, toog
144
