De versierde gevel
Van makelaar tot ooievaar
In Museum 'In 't Houten Huis' is tot 31 oktober a.s. een tentoonstelling
over gevelversiering te zien onder de titel 'De Versierde Gevel - Van Make
laar tot Ooievaar'. De ondertitel geeft al aan dat onder gevelversiering heel
verschillende zaken vallen. We kunnen daarbij denken aan gevelstenen en
uithangborden maar ook aan muurankers, windveren, deuren, bovenlichten
en metselwerk. Deze laatste maken in de eerste plaats deel uit van de con
structie maar kunnen door hun uitvoering of versiering ook bijdragen aan
een levendig en sierlijk aanzicht van de gevel.
Bijna alle onderdelen van een gevel kunnen verfraaid worden en dat dit
ook gebeurde (en nog steeds gebeurt), is goed te zien op de afwisselende
tentoonstelling. De voorbeelden komen vrijwel allemaal van het Schermer
eiland. De talrijke voorwerpen worden aangevuld door oude en recente
foto's en prentbriefkaarten.
Dit artikel geeft wat achtergrondinformatie bij de tentoonstelling. Hier
en daar worden adressen genoemd zodat men na het museumbezoek de
versieringen ter plekke kan bekijken. Omdat de expositie zo veel onderwer
pen behandelt, is het onvermijdelijk dat dit artikeltje ook wat 'springerig'
van aard is.
De indeling van de opstelling wordt in grote lijnen gevolgd. Uit de vele
tentoongestelde objecten moest vanzelfsprekend een keuze gemaakt wor
den.
Ornamenten zonder meer
In de eerste vitrine staat een door maquettebouwer H. Tomesen
gemaakt model van het winkelpand van Rijkes (Kleine Dam 2)." Het is de
enige overgebleven gevel in De Rijp met een rococoversiering. De speelse,
krullerige decoratie langs de gevelrand is kenmerkend voor deze stijl, die
tussen ca. 1730 en 1775 in de mode was.2) Het snijwerk werd in 1984 door
Maarten Robert uit Haarlem gerestaureerd en één van de toen vervangen
onderdelen is in de tentoonstelling te zien.
Een ander voorbeeld van rijke dakranddecoratie is de kleurige fruitguir-
lande van het pand Westeinde 38 te Schermerhorn. Hier gaat het echter niet
om een houten gevel, maar om een stenen, ingezwenkte halsgevel met het
jaartal 1701Voor dit soort versierende elementen zonder constructieve be
tekenis of herkomst werden ook wel diermotieven gebruikt. Een voorbeeld
vormen de beide leeuwenkopjes van het 19de-eeuwse winkelpand 'De Tijd
geest' (Oosteinde 14).
39
