Cristelijk-humanistische deugden
Behalve een herinnering aan de actieve strijd tegen de Spanjaarden zal
de afbeelding van een hellebaardier op Noord-Hollands slibaardewerk des
tijds ook associaties hebben opgeroepen met christelijk-humanistische
deugden, waaronder die van 'sterckheyd' en rechtvaardigheid. Hiermee zijn
we beland in de fase van de iconografische interpretatie, die betrekking
heeft op de diepere betekenis van de symbolische voorstelling. In plaats
van op externe strijd heeft de afbeelding van de hellebaardier via deze in
valshoek dus betrekking op interne, geestelijke strijd die de mens moet
voeren om tot deugdzaamheid te komen. Dit kan weer gerelateerd worden
aan het begrip 'christenstrijder', zoals dat in het begin van de 16de eeuw
door Erasmus was geïntroduceerd.
'Sterckheyd' verwijst naar deugden als waakzaamheid, standvastigheid,
grootmoedigheid en gelijkmatigheid van geest. Op een anonieme volks
prent uit de tweede helft van de 16de eeuw, die diverse spreekwoorden en
gezegdes als onderwerp heeft, is een fier rechtop staande hellebaardier af
gebeeld met als begeleidende tekst: "Dese will al heel up met rechtverdi-
cheit doer de werrelt come(n)".
Detail van een anonieme gravure met
afbeeldingen van spreekwoorden en gezegdes.
Datering: tweede helft van de 16de eeuw.
Collectie: Kostuumcollectie Gemeentemuseum,
Den Haag.
Afbeelding overgenomen uit: Ter Molen,
Ruempol en Van Dongen 1986,
pag. 65 (afb. 86).
73
