Terug naar de hellebaardier op de schotel van Noord-Hollands slibaar-
dewerk uit 1593. Moeten we nu in deze afbeelding een late navolging zien
van de traditionele prenten van Duitse huurlingen? De met insnijdingen
versierde wambuis van onze man doet in de verte denken aan de zwierige
splittenmode van de landsknechten. Ook het veertje op zijn hoed doet een
enigszins wufte, wereldse gezindheid vermoeden. Maar toch is de mode van
de kleding van de hellebaardier al met al meer ingetogen dan de protserige
kleding die door de landsknechten werd gedragen. Een typische lands
knecht is onze hellebaardier dus blijkbaar niet.
Is misschien bedoeld een eigentijdse Hollandse Geus weer te geven? Ik
denk dat dit evenmin het geval is. Geuzen waren in het algemeen niet erg
geliefd bij de burgers en dorpelingen in Noord-Holland. Ze traden vaak ver
re van zachtzinnig op tegenover de bevolking en vormden als gevolg van
hun inkwartiering bij particulieren vaak een zware belasting voor de be
trokkenen. Hun losbandige levensstijl, vergelijkbaar met die van de lands
knechten, stond ook haaks op het honkvaste bestaan en deugdzame le
venswijze van de gewone man. Het is vooral aan de 19de-eeuwse geschied
schrijving te danken dat wij nu een nogal romantisch en heroïsch beeld
hebben van de Geuzen, maar de 16de-eeuwse werkelijkheid was zeker an
ders.
Stedelijke schutter
Wat stelt de hellebaardier op onze schotel dan wel voor? Mijns inziens
kan hij vooral worden gezien als een waakzame, weerbare en deugdzame
burger, die deel uitmaakte van de stedelijke schutterij. Het idee dat het om
een burger gaat wordt ook ondersteund door de voorstelling van een echt
paar op een andere schotel van Noord-Hollands slibaardewerk uit 1597 van
dezelfde decorateur
Schotel van Noord-Hollands slibaardewerk.
Datering: 1597. Doorsnede: 42,5 cm.
Herkomst: waarschijnlijk Alkmaar.
Vindplaats: Zaandam.
Particuliere collectie, Heemskerk.
Foto: Th. Quispel, Oosthuizen.
69
