Schramhanns. Houtsnede van Erhard Schön.
Datering: dertiger jaren van de 16de eeuw.
De begeleidende tekst verhaalt op kritische wijze
over het bovenmatige drankgebruik en snel
aangebrand zijn van de afgebeelde landsknecht.
Afbeelding overgenomen uit:
Moxey 1989, pag. 92 (afb. 4.21).
in het I6de-eeuwse Nederlandse taalge
bruik.
Zo is een drinkglas bekend uit de tweede
helft van die eeuw, dat versierd is met een
voorstelling van een man en een vrouw die
zich op frivole wijze met de vogeljacht verpo
zen.91 'Vogelen' was in die tijd een synoniem
voor het liefdesspel. De teksten bij de afbeel
dingen op het glas hebben dan ook een dub
bele bodem met een erotische ondertoon. Bij
de manspersoon, die met gestrekte arm een
uiltje als lokvogel omhoog houdt, is de vol
gende tekst geschreven: "Om te vogelen heb
ick mynen huyben uiltje) op gherecht Hy
staet stief als een lansknecht". De thematiek
van de soldaat met een stokwapen heeft in deze tekst dus niet zozeer be
trekking op het manmoedig pal staan in de strijd, maar vooral op zijn sek
sueel actieve gedrag in het algemeen en mannelijke potentie in het bijzon
der.
Toch is voornoemde tekst op het drinkglas niet zozeer veroordelend be
doeld, maar eerder frivool humoristisch, passend bij de levensfase van de
jeugd op vrijersvoeten. Met de jeugd of 'Jonckheyt' zoals zij destijds werd
genoemd, bedoelde men de leeftijdscategorie van 20 tot circa 30 jaar. Er
werd over het algemeen pas laat getrouwd. "De jueght is onwys; daarom
zyn hare lusten meest zot ende verderflyck" schreef Coornhert in 1586.101 Ja-
cob Cats nam in zijn 17de-eeuwse geschriften een mildere houding aan ten
aanzien van de jeugd, gezien zijn zinspreuk "Men moet een paer narre-
schoenen verslijten eermen recht wijs wort".n) Ook in Graft knepen zowel
de magistraat als het kerkbestuur een oogje dicht waar het ging om seksu
eel verkeer vóór het huwelijk, mits de betreffende jongeren verloofd of in
ondertrouw waren.121
Scbiambanno.
fjd) pin gtmnl Dalton 0d)iaml)AMtt3.
Dcnnmorc? nxrt idj mid) bte mana.
3" bon U>irgt}dirfj auff bon rmplai}.
lig id) nod? lag »nb nadjt im Ijaij.
SDnb nxld)tt midj enlufhg mad)f
D« mflg palb lüfftccnmic tin
68
m
