leverde prestaties, bijzondere kwaliteiten of goede daden. Dat is niet alleen
tegenwoordig zo, maar ook 400 jaar geleden, de tijd waaruit de hier be
sproken schotel van Noord-Hollands slibaardewerk dateert.
Het stuk is onder meer gedecoreerd met een overvloed aan gestileerd
weergegeven bloemen, die als kenmerkend beschouwd kunnen worden
voor het Noord-Hollands slibaardewerk. Ze roepen onder andere associa
ties op met het jaargetijde van de levenskrachtige lente en - in het verleng
de hiervan - met een diepere betekenis die betrekking heeft op geestelijke
en maatschappelijke vernieuwing. Maar wat werd er nu eigenlijk precies
mee 'gezegd' ofwel bedoeld? Om dit te achterhalen is het nodig om ons te
verdiepen in de sociaal-emotionele leefwereld en economische omstandig
heden van de Noord-Hollanders van toen en de daarmee verband houdende
symbolen.
Symbolen en iconografisch onderzoek
Wat is eigenlijk een symbool? Een symbool staat voor iets anders. Het is
een zinnebeeld dat verwijst naar een bepaalde betekenis, die niet direct af
leidbaar is uit de afbeelding zelf. Symbolen verschaffen de mens mogelijk
heden om zich op indirecte wijze abstracte ideeën voor te stellen. Ze heb
ben de kracht in zich om betekenisvolle associaties op te roepen. Symbolen
vertegenwoordigen binnen de groep die ze verstaat vaak de morele en soci
ale orde. Door zich te gedragen volgens de regels van die orde mag de
mens verwachten dat het goed met hem gaat. Symbolen communiceren in
die zin dat zij bij mensen emotionele betrokkenheid opwekken. Ze zijn
doordrenkt met een psychische lading en bevorderen de sociaal-emotionele
cohesie binnen een groep of samenleving. Hierdoor leiden zij op indirecte
wijze vaak tot voorspoed en welvaart. Symbolen hebben dus een gemeen
schapszin bevorderende functie.
Onderzoek naar de betekenis van symbolen in de beeldende kunst wordt
iconografisch onderzoek genoemd. Bij dergelijk onderzoek kunnen drie
stadia worden onderscheiden.4' De eerste fase is die van de pre-
iconografische beschrijving. Hierbij gaat het om een objectieve beschrijving
van wat er allemaal te zien is op een symbolische voorstelling. Daarna volgt
de tweede fase van de iconografische beschrijving, waarbij geprobeerd
wordt het onderwerp of thema te identificeren dat wordt uitgebeeld. De
derde fase is die van de iconografische interpretatie. Hierbij is men erop ge
richt de diepere symbolische betekenis van de voorstelling bloot te leggen.
Bij het ontrafelen van de symboliek van de decoraties op de hier centraal
staande schotel van Noord-Hollands slibaardewerk zal gebruik gemaakt
worden van de hiervoor besproken fasering.
66
