Makelaars
De makelaar is ontstaan uit een inmiddels verdwenen constructief ele
ment: de verticale middenstijl van het voorste en het achterste kapspant
van de dakconstructie. Op deze stijl rustte de nokbalk. Deze stijl werd soms
verlengd en van een spitse topversiering voorzien, al dan niet met lood be
kleed en voorzien van een zgn. piron. Een piron is een loden, versierde af
dekking op een boven het dak uitstekende koningsstijl. De piron wordt zelf
ook wel makelaar genoemd.
Tegenwoordig is een makelaar vooral een decoratieve bekroning van
een houten geveltop bij huizen.
In 16e- en 17e-eeuwse panden liep de stijl onder de makelaar als regel
nog door over de hele hoogte van de geveltop. Hij werd in de loop van de
tijd echter korter en tenslotte bleef er niet meer over dan een uitgezaagd
plankje waartegen de windveer aansloot. Op de geveltop zijn sinds mensen
heugenis versierende elementen aangebracht. Omdat makelaars bloot ston
den aan weersinvloeden zijn er weinig oude exemplaren bewaard gebleven.
Makelaars in soorten
Aan; het eind van de 16e eeuw was de verscheidenheid zeer groot:
- Bolvormige bekroningen, soms met meer bollen bo
ven elkaar. De bollen konden voorzien zijn van snij
werk, noppen of dorens. Uit deze gevelbekroning ont
wikkelde zich waarschijnlijk het volgende type.
- De makelaar met een reeks bollen boven elkaar, te
vergelijken met een gedraaide stoelpoot.
- Klokvormige makelaars, soms met een aantal verdie
pingen. Toen rieten daken vervangen werden door pan
nendaken, die waterborden langs de geveltoppen had
den, veranderde de klokvorm. Voortaan beëindigde
men de makelaar met een geprofileerd vierkant plank
je, waarop een sierelement werd geplaatst.
- Makelaars met een versiering van een aantal uitge
zaagde delen, eindigend in een spits toelopende, al dan
niet getorste (dwz. een om z'n eigen as gedraaide)
naald. Soms lijken de uitgezaagde delen op gestyleerde
zwaanfiguren.
- Spiraalvormige makelaar, de zgn. kurkentrekkerma
kelaar. Deze hebben soms een bolvormig onderstuk;
ook waren zij wel eens voorzien van windwijzers in de
Kurkentrekkermakelaar vorm van vaantjes, schepen e.d..
50
