Graftdijk in de zeventiende eeuw
Tekst van de lezing door Prof. Dr. A.Th. van Deursen, gehouden in de
Nederlands Hervormde kerk te West-Craftdijk op 16 februari 1996, op
uitnodiging van de stichting "Het Plein".
Als je een geschiedenis van Frankrijk leest, dan is er veel kans dat zo'n
boek eigenlijk alleen maar de geschiedenis vertelt van Parijs. Wat je
daar te lezen krijgt, kun je niet zonder meer toepassen op Normandië of
de Elzas. Toch gaan historici vaak zo te werk, dat ze de dingen beschrijven
vanuit het middelpunt, niet alleen als het over Frankrijk gaat. Ook
Nederlandse geschiedenis zet altijd Flolland in het middelpunt, en is dan
in feite geschiedenis van een provincie. En misschien is er ook wel iets
dergelijks aan de hand met de banne van Graft. Over de tegenwoordige
gemeente Graft-De Rijp is intussen heel wat geschreven.- door Kaptein,
Visser, Schutte en kort geleden ook door mijzelf. Toch kon er wel eens een
stille aanklacht in verborgen liggen, dat ik nu hier op deze plaats mag
staan, alsof men mij daarmee zeggen wil: al die boeken, en ook het jouwe,
zeggen ons te weinig over Oost- en Westgraftdijk. Flebben die dan geen
geschiedenis gehad?
Ja, dat hebben ze natuurlijk wel. Maar het is moeilijker, die
geschiedenis te beschrijven. Het is geen toeval, dat de meeste aandacht
gewoonlijk naar het centrum uitgaat. Dat is namelijk de plaats, waar de
bronnen ontstaan. Zo is het ook in de banne van Graft. Na de splitsing van
Graft en De Rijp, in 1607, bestond die banne uit het dorp Graft en de
gehuchten Oostgraftdijk, Westgraftdijk en het Noordeinde. Het banbestuur
van schepenen en vroedschappen bestond ook altijd uit
vertegenwoordigers van alle vier de delen.
Maar het raadhuis stond in Graft, daar was de meeste rijkdom en
bedrijvigheid, daar woonde de schout, en het was ook altijd één van de
mannen uit het dorp Graft, die optrad als voorzitter van het college van
schepenen, en dan het kasboek bijhield. De bronnen, zoals dat kasboek,
en de resoluties van de vroedschap, en de verslagen van de rechtszittingen
zijn dus in het dorp Graft ontstaan. Geschiedenis van de banne wordt dan
ook gemakkelijk geschiedenis van het dorp, en dat is aan de diverse
boeken ook wel te merken. Of je in de titel nu spreekt van de banne, zoals
Schutte,1" of van het dorp, zoals ik heb gedaan, dat maakt weinig verschil.
Beide boeken gaan vooral over het dorp Graft, met nu en dan iets over de
gehuchten.
Vandaag willen we dan toch proberen de zaken eens uit elkaar te
41
