Nieuwe aanwinst: een kermislied uit 1705
Het dorp De Rijp werd in de l 7de eeuw driemaal door brand geteisterd;
dat is genoegzaam bekend. Vooral de grote brand van 1654 is in het
collectieve geheugen gegrift. Niet in de laatste plaats zal dat het gevolg
zijn van het feit dat die ramp in woord en beeld is vastgelegd: in het
dramatische ooggetuige-verslag in de latere drukken van Leeghwaters
Kleine Chronyke, in de bekende prent van Salomon Savery, en in het
schilderij van Egbert van der Poel, dat enige jaren geleden door het Rijper
Museum kon worden verworven. Dat ook een aanzienlijk deel van Graft
ooit in de vuurzee ten onder ging, zal bij velen minder bekend zijn. Van
Deursen rept kort van de Grafter brand in zijn boek Een dorp in de polder:
de grote gebeurtenis van 29 juli l 705: de brand die 42 woonhuizen in de
as legde en ook het weeshuis in vlammen deed opgaan.' Na de brand trok
een aantal vooraanstaande Grafters naar Amsterdam, in een poging om
geld te vergaren voor de wederopbouw van het dorp. Van Deursen
beschrijft hoe een delegatie Grafters de Amsterdamse burgemeester Joan
de Vries bezocht, die hen welwillend aanhoorde en hen vervolgens
afscheepte met de woorden: 'Mannen, ik geef daar niet af.'
Kort geleden kon het Rijper Museum, mede door de goedgeefsheid van
een anonieme schenker, een bijzonder document verwerven, dat meer
licht werpt op de rampzalige gebeurtenis in die zomernacht in l 705. Het is
een zogenaamd kermislied, een stukje gelegenheidspoëzie van
toegegeven - niet bepaald hoog gehalte, dat op jaarmarkten en kermissen
ten gehore werd gebracht door een liedjeszanger, die bovendien de
gedrukte tekst voor een luttel bedrag uitventte aan al wie er maar
belangstelling voor had. Dergelijke liederen, die bij voorkeur gingen over
gruwelijke moorden, natuurrampen en ander onheil, werden gezongen op
bestaande melodieën die algemeen bekend waren. Ook hier was dat het
geval. 'Stem: Holland Schoon' staat er boven de tekst, op de wijs van het
lied 'Holland Schoon'. Of de muziek van die I7de-eeuwse topper bewaard
is gebleven, heb ik nog niet kunnen nagaan. Boven de tekst ziet men een
plaatje van een brandende stad, die overduidelijk geen enkele
overeenkomst vertoont met het dorp Graft. De afbeelding -een nogal
primitieve houtsnede is dan ook zeker niet voor de gelegenheid
gemaakt. Het is een hergebruikt prentje, wellicht uit een of ander boek.
Ook de achterkant van het vel papier is bedrukt. Daar vindt men %Een
Nieuw Lied van de groote Gewenste Victory, die nu weder op Nieu
bevochten is door den Luytenant Generael en Baron Spar, die de France
Lyny in Vlaendere verovert heeft, op den 2 Augusty 1705. en daer Meester
Museum Bul'etin
67
