113
De gl azen van de Grote Kerk te De Rijp
Op 9 juni 1995 vond in de Nederlands Hervormde Kerk in De Rijp een
bijeenkomst met een feestelijk tintje plaats, ter ere van het feit dat de
restauratie van dè drieëntwintig 17de-eeuwse gebrandschilderde ramen van de
kerk was voltooid. Een aantal sprekers belichtte verschillende aspecten van de
restauratie. De kunsthistoricus dr. Peter van Dael, verbonden aan de Vrije
Universiteit in Amsterdam, besprak de ramen in hun kunst- en
cultuurhistorische context. Hieronder volgt de, door de auteur zelf enigszins
ingekorte, tekst van zijn lezing.
Het is interessant om in oude boeken beschrijvingen te lezen van gebouwen
die nog steeds bestaan. We worden dan in staat gesteld bekende dingen met
andere ogen te zien. Nu heb ik er oude literatuur op nageslagen, maar de
schitterende glazen van de Grote kerk te De Rijp worden nergens genoemd.
Wel lees je over de brand van 1654, waarbij niet alleen de kerk. maar ook
vele woon- en pakhuizen verloren gingen. Gelukkig bleven er negentig
vissersschepen in de haven behouden, zodat de haringvangst, de belangrijkste
bron van inkomsten, kon doorgaan. Verder lees je dat de kerk meteen werd
herbouwd, maar over de glazen geen woord. We weten dat ze dateren uit de
periode van de herbouw of kort daarna. We komen op de glazen zelf
jaartallen tegen, lopend vanaf 1654 tot en met 1665. Dat de glazen niet apart
genoemd worden komt omdat ze gewoon horen bij het gebouw. Bovendien
bevinden zich vergelijkbare beglazingen in Edam (1606-1608, 1624-1625) en
Schermerhorn (c. 1635-1640). Helemaal uniek zijn de ramen van De Rijp dus
niet.
We kunnen ook een stap naar achteren doen in de tijd. Verplaatsen we ons in
de middeleeuwen. Hoe zou iemand die laat ons zeggen Chartres gewend is
tegen de glazen van De Rijp aankijken? In Chartres heeft men gewerkt met
stukken door en door gekleurd glas. Als mozaïeksteentjes zijn die stukken glas
naast elkaar gelegd zodat voorstellingen zijn ontstaan. Loodstrips houden de
stukken glas bij elkaar. Het licht dat door de stukken glas heen schijnt doet ze
fonkelen, rood en blauw, als robijnen en saffieren. Het lijken wel wanden van
edelstenen, de edelsteenwanden van het Hemels Jeruzalem. De gotische
kathedraal is een stukje hemel op aarde.
De glazen in De Rijp zijn totaal verschillend. Hier is men te werk gegaan
volgens procédés en met technieken die in de Renaissance overal zijn
doorgedrongen. Men maakte gebruik van rechthoekige stukken blank,
ongekleurd glas. Eerst werd dit glas beschilderd met bruine of grijze grisaille
en transparante emailverven, de grisaille voor de tekening, de emailverven
voor de kleur. Daarna werden de beschilderde stukken glas in de oven gelegd,
