73
De metaaltliermometer van C. Admiraal
In 1988 is, ter gelegenheid van het 10-jarig bestaan van onze vereniging, de
openbare barometer in de gevel van het voormalig Doopsgezind Weeshuis in
De Rijp hersteld. Een artikel daarover staat in Een Nieuwe Chronyke jrg.5,
nr.1 blz.2 en 3. Abusievelijk wordt daarin vermeld dat de kwikbuis van de
barometer door Olland te Utrecht zou zijn vervaardigd. Het was echter het
werk van Van Emden te Amsterdam, die ook de wijzerplaat vervaardigde, dat
alles op aanwijzing van de heer Jakob Blaauw, veearts te De Rijp en regent
van het Doopsgezind Weeshuis.
Olland was de maker van de metaal-thermometer, die buiten boven de deuren
was aangebracht en die was uitgevonden door Cornelis Admiraal, een oud-
Rijper die later te Amsterdam woonde en van uitvinden min of meer zijn
beroep maakte.
Vorig jaar ontving de vereniging nadere documentatie over een en ander, in
de vorm van een artikel van Jakob Blaauw, in een Rijper Courant van
22 maart 1891. De vorig jaar overleden heer Admiraal te Heemstede, een
achterkleinzoon van Jakob Blaauw, stelde ons dat artikel ter hand. We laten
het hier onverkort volgen:
"Toen in 1865 het Weeshuis der Doopsgezinden in De Rijp onder het
Regentschap van de heren C.J. Bek, S. Appel en Jb. Blaauw Az. werd
gebouwd, stelde laatstgenoemde aan zijn mederegenten voor, in het front van
dit nieuwe gebouw een wijzerbarometer voor het publiek te doen plaatsen.
Dit voorstel werd door beide andere heren goedgekeurd en aan de voorsteller
werd opgedragen zijn denkbeeld tot werkelijkheid te laten brengen. De zaak
was geheel nieuw, want de wijzer en wijzerplaat moesten een aanzienlijke
afmeting hebben om goed zichtbaar te zijn.
De voorsteller sprak daarop met de heer J.H. van
Koten, destijds te Edam wonende, als bekend
natuurkundige. Genoemde heer had echter bezwaar of
een wijzer van 1 meter wel door de kwikkolom in
beweging kon worden gebracht - het ontwerp was een
kwikbarometer-. De voorsteller meende dat bezwaar te
zullen kunnen opheffen door eenvoudig de diameter
van de buis wijder te maken, waardoor natuurlijk de
kracht der door de luchtdruk opgehouden kwikkolom
naar de bekende evenredigheid wordt vergroot.
Dadelijk werd dit door de heer Van Koten toegestemd
en ZEd. besprak verder de zaak met de firma A. van
Emden - destijds de heer M. van Lissa - te Amsterdam,
welke heer aanvankelijk hetzelfde bezwaar maakte als
de heer Van Koten, maar terstond de mogelijkheid er
Cornelis Admiraal J
