5
later werd er gedanst 'onder het kloppen en spelen van lepels tegen
malkander, alsook met een rooster en sleutels, de bas van een houten
beschot waarop gebonst werd'. Toen er genoeg gedanst en gemusi
ceerd was, gingen de meisjes aan de ene kant van de kamer staan en
de mannen aan de andere kant. Daar tussenin kwam een makelaar
staan, die de vrijers iets in het oor fluisterde. Hij vroeg hen welk
meisje zij het liefst wilden hebben. Toen zij allemaal hun voorkeur
hadden uitgesproken, ging de makelaar de meisjes en mannen over en
weer aanprijzen. Indien een akkoord getroffen werd moest de bruide
gom alle gemaakte of verteerde kosten betalen. Die avond kreeg het
hele gezelschap rijst ende brij, met suiker en kaneel bestrooid. 'De
twee jongelui kruipen die nacht bij elkaar. Vaak leven zij een jaar of
twee met elkaar als man en vrouw. Als er kinderen geboren worden
voordat de ouders wettig met elkaar getrouwd zijn, dan gelden zij als
wettig.'
Het is niet zeker dat dit zich allemaal precies zo heeft afgespeeld.
Waarschijnlijk heeft het kluchtspel 'de (Schermerhornse) Vrijster-
markt' in ruime mate aan het voortbestaan van het verhaal bijgedra
gen. De oudst bekende uitgave van dit toneelstuk dateert uit 1713.
Wellicht is de geschiedenis van de vrijstermarkt gebaseerd op een oud
gebruik uit de kermistijd. Jonge mannen kwamen voor de kermis bij
elkaar om uit te maken wie welk meisje mee mocht nemen naar het
feest. Wie het meeste bood had de eerste keus. Het geld ging naar de
armen. En hard gelag voor de meisjes die niet werden gevraagd. Zij
misten veel pret, werden uitgelachen en waren gehouden 'om de klink
van de deur te schuren'.
Er is nergens bewijs te vinden dat de door Neijn beschreven vrij
stermarkt echt heeft plaatsgevonden. Maar het is wèl een mooi
verhaal.
K. Kampf
