13
r
aldus hun kruisjes tot kleine kunstwerkjes verhieven. Het
was echt en eerlijk handwerk. Wij hebben er het woord "handte
kening" aan overgehouden. In veel gevallen terecht.
Niet zelden waren die handmerken behalve voor ondertekening
van brieven en documenten ook bestemd als een soort familie
wapen voor de kleine man.
Dat verklaart hoe twee gebrandschilderde ramen in de grote
kerk van De Rijp tesamen maar liefst 74 van die handmerken
(naar het Duits ook wel huismerken genoemd) bevatten. Het
zijn de merken van de kuipers die, verenigd in de Vrijwillige
Kuiperij, na de grote brand van 1654 de kerk die twee ramen
hebben geschonken. Waarschijnlijk hebben deze ambachtslieden
hun handmerk als brandmerk aangebracht op hun handwerk, dus
op de vaten en tonnen die uit hun werkplaatsen kwamen.
Ook van steenhouwers is bekend dat zij hun handmerken aan
brachten op de werken hunner handen.
Dat herinnert me eraan, ook nog eens te wijzen op de graf
zerken her en der in kerken, maar met name ook die van
de zerkenvloer in Graft. Ook daar verscheidene hand- of
huismerken. Niet als handmerk van de steenhouwer die de zerk
bewerkte, maar van degene die er onder ligt begraven.
Terug naar de handmerken op de "Rijper Glazen". Die zijn, bij
nadere beschouwing onder te verdelen in het kruisje en een
paar varianten daarvan: de gamma's, de zandlopers en de
kribbetjes. Verder de drie-delingen, de Jacobsstaf en de
monogrammen. Bij die laatsten is duidelijk dat degenen die
ze toepasten wèl de schrijfkunst machtig waren.
S.
^ccCofo yUcoós-z
Het eenvoudigste handmerk in de twee kerkramen is dat van
Tem Sloe: het kruisje. Burens Jacobs had ook zoiets, maar
hing een "vlaggetje" aan de ene stok, die daardoor een
gamma" werd. Zo noemen heraldici deze omgekeerde "hocke
stick". Reynert Jacobsz deed er in het midden een stree
naar links bij. Zijn teken en zijn naam lijken te wijzen op v
wantschap met Burens Jacobs. Dat deze geen "z" achter z
