7
om Ueddaar van te berichten..." Er waren op dat moment nog
21 leden. De opheffing was des te meer jammer omdat Slot er
veel werk van had gemaakt, de leerboekjes van de Maatschappij
in te voeren. Tot overmaat van ramp vertoonde de kas een ga
pend gat (12).
Wat kan de reden zijn geweest dat de leden en bloc verklaar
den niet langer lid van de Maatschappij te willen zijn en
daarmee een eind maakten aan het bestaan van het Rijper nuts-
departement? We kunnen er slechts naar gissen. Uit de brie
ven van Hartman aan Nieuwenhuyzen blijkt wel dat er onvrede
was met de geringe activiteit van het Nut. Nu was de Maat
schappij na het mislukken van het patriotse streven in 1787,
als gevolg van de Pruisische inval in moeilijk vaarwater
terechtgekomen. Over het algemeen werd het Nut, hoewel in
naam strikt neutraal, gezien als een patriots bolwerk.
Dat was zeker niet ten onrechte. Inderdaad stond het groot
ste deel van de leden, vooruitstrevend als zij waren, aan de
kant van de patriotten.
Tegenwerking
Na de machtsherstelling van stadhouder Willem V werd het Nut
daardoor van de zijde van de overheid nogal tegengewerkt. Te
Westzaan bijvoorbeeld, verbood het dorpsbestuur ieder contact
tussen het departement aldaar en de onderwijzers (13).
Het Rijper Nut werd dus in een ongunstige periode
opgericht.Dat het al na vier jaar van het toneel verdween,
hoeft niet te verbazen. Overigens bleef een aantal leden van
het departement ook na de opheffing nog bijeenkomen. Zij gin
gen door met "...prysies uyt te deelen, aan de leergrage
jeugt...tot derzelver aanmoediging...", zo berichtte een
hunner, Simon Kuiper, in november 1793 aan Nieuwenhuyzen.Bo
vendien betaalde men gezamenlijk het schoolgeld voor enige
kinderen van behoeftige ouders.
Tenslotte gaf men ook prijzen aan personen die zich door bij
zonder edelmoedig of menslievend gedrag hadden onderschei
den, "...gelijk wij op Onze laatst voorgaande vergadering aan
yemand, die een door den duyster in 't waater gevallen
dienstmaagd gered had gedaan hebben...", aldus Kuiper (14).
Na de intocht van de Franse revolutionaire legers en de erna
plaats vindende Bataafse revolutie, werd het klimaat weer
gunstig voor het Nut. Toen werden vele oude wensen van de
Maatschappij op het terrein van het onderwijs via wetgeving
van de overheid op nationale schaal doorgevoerd. Het zou
