6 verhoudingsgewijs tot de grootste van de streek, zoals uit het volgende staatje blijkt: ledental van een aantal nutsdepartementen 1790 (8) Alkmaar 16 leden Zaandam 34 leden Purmerend 18 leden Wormerveer 39 leden De Rijp 22 leden Waterland 46 leden Zijn grootste omvang bereikt het Rijper departement in decem ber 1791 met 29 leden. De aan het lidmaatschap verbonden kosten bedroegen 4 gulden en 3 stuivers per jaar. De jaar lijkse inkomsten van t Nut in De Rijp slingerden zo rond de honderd gulden (9). De activiteiten Het departement hield zich vooral bezig met het dorpsonder- wijs. Een probleem bij het invoeren van de door het Nut uitge geven schoolboekjes was dat de winstmarge geringer was dan die op gangbare werkjes. Zo berichtte Hartman aan Nieuwen- huyzen dat de maatschappij de schoolboekjes zodanig in prijs moest zien te verlagen dat de schoolmeesters er dezelfde winst op konden maken als bij de traditionele leerboeken. De situatie was namelijk dat de ouders de leermiddelen bij de onderwijzers kochten, die op deze manier een aanvulling op hun meestal karige inkomen hadden(lO). Aan het einde van 1791 deed Hartman uitgebreid verslag van wat het departement sinds de oprichting had ondernomen. Van het begin had men aan de minder welgestelden werkjes van de Maatschappij ter lezing aangeboden. Enige leden poog den in hun vrije tijd een jongen van zeer arme ouders, die le zen noch schrijven kon, deze kunsten bij te brengen "...met dat gelukkige gevolg dat hij reeds spellen en lezen en schoon begon te schrijven, tot verwondering van allen", zo meldde Hartman aan Nieuwenhuyzen. Schoolmeester Slot had men op kosten van het departement lid gemaakt. Ook werden prijsjes uitgedeeld aan de leerlingen van de dorpsschool die het bes te vorderden. Tenslotte zijn er aanwijzingen dat men bij de"ge- mene man" op huisbezoek ging om hem in, wat men noemde, vro lijke onderwijzende trant de vele plichten bij te brengen, verbonden aan een goed godsdienstig, burgerlijk en huishoude lijk leven(10). De opheffing Het zal Hartman pijn hebben gedaan dat hij in mei 1793 in een brief aan secretaris Nieuwenhuyzen moest mededelen "...Ons departement (is) gedissolveerden dus dient deze

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Een Nieuwe Chronyke van het Schermereiland - Graft-de Rijp en Schermer | 1991 | | pagina 8