4 Het Nut van 't Algemeen in De RijP (1789-1793) De geschiedenis van het huidige Rijper nutsdepartement gaat terug tot 28 augustus 1817. Volgend jaar kan dit departement dus zijn 175-jarig bestaan vieren. Met enige goede wil kan de achtergrond van het Nut in De Rijp met nog eens 30 jaar wor den verlengd. Er was namelijk al eens eerder een departement in De Rijp opgericht, dat echter slechts een bestaan van vier jaar was beschoren. Op de geschiedenis van dit eerste departement van "t Nut" op het Schermereiland wil ik hier dieper ingaan. Eerst een korte schets van de totstandkoming en de nage streefde doelen van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen. 1784 :"'t Nut" opgericht Als oprichter van de Maatschappij kan Martinus Nieuwenhuyzen zoon van de doopsgezinde predikant te MonnickendamJan Nieuwenhuyzen, worden aangemerkt. Deze laatste was in feite de stuwende kracht. Eind 1784 trad Martinus Nieuwenhuyzen voor een groot publiek, door een brochure te verspreiden waarin werd opgeroepen mee te werken aan de oprichting van een genootschap van kunsten en wetenschappen onder de zin spreuk "Tot Nut van t Algemeen" Als doelen van het op te richten genootschap werden genoemd het verbeteren van het burger- en schoolwezen(2) Het idee van Nieuwenhuyzen sprak aan. In november 1784 kon te Edam een voorlopig bestuur worden gevormd. Na een jaar had het Nut al 345 leden. De Maatschappij richtte zich vooral op het onderwijs. Door dat te verbeteren hoopte men tot daad werkelijke volksverheffing te komen op het terrein van het christelijk geloof, de zeden, de huishoudkunde enz. Nu was het met het lager onderwijs inderdaad niet zo goed ge steld. Klassikaal onderwijs was een nog onbekend fenomeen.De kinderen zaten, alle leeftijden door elkaar, in één lokaal.De meester gaf in het algemeen alleen les aan de verst gevor derden. Van hen werd verwacht dat zij de jongeren het nodige bijbrachten. Het lesmateriaal sloot slecht aan op de gedach- tenwereld van de kinderen. Het kwam wel voor dat er leesles werd gegeven aan de hand van de Statenbijbel. Op soms hard handige wijze werd de orde gehandhaafd. Om van dit laatste een voorbeeld uit De Rijp te geven: in maart 1791 mishandelde de Rijper schoolmeester Willem Slot zoon Jan van vroedschapslid Jacob Water zodanig met een

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Een Nieuwe Chronyke van het Schermereiland - Graft-de Rijp en Schermer | 1991 | | pagina 6