15
gin; de middelen van bestaan in de vroegste en latere peri
oden en de daarmee gepaard gaande groei van de bevolking
en bevolkingscentra.
Was voorheen nauwelijks meer bekend dan dat vóór 1200
het eiland weinig meer geweest zou zijn dan een moeilijk
toegankelijk gebied van moerassig land; meer recente stu
dies en veldonderzoeken, waarin ook Herman Kaptein het
nodige heeft verricht, geven een ander beeld. Beter gezegd:
een reeks andere beelden. Het artikel in de vorige "Chro-
nyke", over de archeologische vondsten langs de Gouw, is
ook zo'n overduidelijke aanwijzing dat het allemaal wat
anders is geweest en gegaan dan in eerdere versimpel
de voorstellingen werd gesuggereerd. De nieuwe publikatie
van Kaptein sluit daar goed op aan.
Eén van de opmerkelijke zaken die uit de onderzoekingen
en in het nieuwe boek zijn terechtgekomen, is dat het ver
meende moerasgebied in werkelijkheid akkerland is ge
weest voordat het weidegebied werd. De bewijzen ervoor
worden in de beschrijving aangedragen.
Een volgende ontwikkeling is die waarin de "landman" tot
zeevaarder wordt. Dat er haringvisserij en Groenland-
vaart werd bedreven en dat met name De Rijp daaraan zijn
status van grootste dorp, met een stedelijke bebouwing, te
danken heeft is wel overbekend. Een van de verdienste
lijkheden van Eapteir.'s beschrijving is dat hij ingaat op
oorzaken van het verzetten der economische bakens waar
op men koerste. Uiteraard volgt hij ook de gang van zaken
in die zeevaart en visserij, waardoor men een duidelijke
indruk krijgt van het reilen en zeilen in de dorpen van het
voormalige eiland. De veeteelt met zijn ups en downs en
vanzelfsprekend ook de plaatselijke takken van nijverheid
worden daarbij in beeld gebracht. De wijze waarop dat ge
beurt schept een boeiend beeld van de ambachtelijke bedrij
vigheid en van het leven in met name De Rijp.
Hoe het er kon toegaan op de walvisvaart, wordt de lezer
eveneens geschilderd. Het ging er "alshands": van barm
hartig en humaan tot onmenselijk wreed en sluw, voor wat
de omgang betreft met schipbreukelingen in de poolzee.
Het boek is geïllustreerd en voorzien van een aantal gra
fieken die de betekenis van scheepvaart en visserij vanuit
