Van architectuurhistorisch belang
Anita van Breugel van het Bureau
Cultuurhistorie te Alkmaar heeft voor
dit artikel een uitgebreide beschrij
ving van het pand gemaakt. Onder
staande tekst is daar een samenvatting
van:
Het is van oorsprong een Jugendstil
pand. De Typologie van het pand
(winkelhuis) is kenmerkend voor de
periode eind 19e eeuw - begin 20e
eeuw, toen als gevolg van de bevol
kingsgroei en de gestegen vraag naar
goederen veel winkelpanden werden
gebouwd. De handel bloeide, de
industriële productie nam toe en
allerlei maatregelen die de vrije vesti
ging van winkels belemmerden, wer
den afgeschaft.
Van essentieel belang was de verande
ring van de manier van verkopen: de
producten werden voor de klanten
uitgestald en waren duidelijk geprijsd.
De klanten konden de winkel inlopen
zonder de verplichting iets te kopen.
Dat was toen een revolutionaire ont
wikkeling. Het hier beschreven pand
aan de Beatrixstraat is er met zijn
grote, transparante voorgevel een
fraai voorbeeld van. Wat ook belang
rijk is in de architectuur is, dat men
kort daarvoor de techniek had ont
dekt om grote ruiten te maken. Dat
soort aspecten speelt mee in de ont
wikkeling naar grootschaliger win
kels. Dat was daarvoor niet mogelijk.
Vandaar die transparante gevel. Het
'winkelhuis' zoals wij hier zien, was
de voorloper van het 'warenhuis'.
Op de bouwtekening anno 1902 is op
de plattegrond de inrichting van het
'winkelhuis' met toonkasten en veel
daglichttoetreding te zien. De bevoor
rading en opslag bevond zich aan de
achterzijde van het pand. In de loop
van de tijd hebben meerdere verbou
wingen en wijzigingen plaatsgevon
den die de kwaliteit, (met name het
transparante karakter) van de archi
tectuur hebben aangetast. Onder
andere door het verhogen van het
oorspronkelijke recht afgedekte pand
met een zolderverdieping en het daar
bij verwijderen van de rijk bewerkte
oorspronkelijke bekroning.
Opmerkelijk is verder de aan weers
zijden van de voorgevel nog zichtbare
bakstenen restanten van een 'voorlo
per' van de gevel. Deze elementen
horen volgens tekening niet bij het
ontwerp. Het pand bevindt zich op
een smal perceel, en bezit een grote
diepte. Het voorste gedeelte van het
pand is gebouwd als winkelhuis.
Vanaf de straatzijde is feitelijk alleen
de voorgevel zichtbaar. Om die reden
wordt alleen deze beschreven. De
later aangebrachte zolderverdieping
wordt niet beschreven omdat hij niet
bij de architectuur van het pand past.
Er is sprake van een symmetrisch
opgebouwde voorgevel, welke bestaat
uit drie even brede traveeën. In het
midden van de begane grond bevindt
zich de van oorsprong terug liggende
entreepartij. De goot die de voorgevel
afsluit, rust op klossen. De gootlijst is
voorzien van sierornamentjes recht
onder iedere klos.
Het pand is van architectuurhistorisch
belang vanwege de architectuurken-
merken van het fin-de-siècle (stijlperi
ode aan het einde van de 19e eeuw en
het beging van de 20e eeuw), die zich
uiten in de transparantie van de voor
gevel. Er is tevens sprake van een typo
logische waarde als voorbeeld van een
vroeg 'winkelhuis'. Het feit dat deze
typologie iets laat zien van de ontwik
keling van de vroegere buurtwinkel
naar een warenhuis geeft het pand
tevens een sociaalhistorische waarde.
Bronnen:
Stadsarchief gemeente Oldenzaal.
Erfgoed 's-Hertogenbosch.
Stambomen van Nederlands Joodse
families,
www.maxvandam.info/
De Kille aan het Marsdiep, Joop D. Kila
(1999).
De Joodse begraafplaats in Huisduinen,
Jack Ambriola (2015).
Regionaal Archief Alkmaar:
E-loket bouwdossiers B06470
Beatrixstraat 92.
Bouwvergunningen Den Helder.
Oprichtingsdossier winkelhuis in AZC
180/1203 calque bouwtekening.
Jaargangen Helderse Couranten.
Met dank aan Anita van Breugel,
Bureau Cultuurhistorie Alkmaar.
Beatrixstraat met het Thais restaurant Powngtong in het Grunwald-pand dat
behouden is gebleven. Links fastfoodketen Subway, rechts banketbakkerij Bos. (Foto:
Piet Zeeman, 2019)
11
qk
