Watergeuzen
De Watergeuzen, een vergeten geschiedenis 1568 -1575
Maarten Noot
Vroeger leerden we allemaal 'Op
1 April verloor Alva zijn bril. Dat
wil zeggen op 1 april 1572 verover
den de watergeuzen Den Briel. Zo
leerden we dat dit een belangrijke
overwinning op de hertog van Alva
was. Maar dat was niet helemaal
waar, de activiteiten van de water
geuzen in de Waddenzee en met
name op het Marsdiep, het Vlie en
de Zuiderzee, waren namelijk van
veel groter belang. Anne Doedens
en Jan Houter beschrijven deze
minder bekende historie in hun in
het vroege voorjaar uitgekomen
boek 'De Watergeuzen, een verge
ten geschiedenis 1568 -1575.
De watergeuzen hadden een officiële
kaperbrief van de Prins van Oranje en
mochten dus schepen kapen. Deze
lieden kwamen vooral uit Holland en
Zeeland; hun kapiteins waren meestal
opstandige calvinistische edelen.
Maar eigenlijk waren zij een stelletje
ongeregeld, die zich regelmatig als
brute piraten gedroegen, belust op
buit, waarbij maar al te vaak werd
vergeten een deel van die buit aan de
Prins van Oranje over te dragen. Zo
hielden ze nogal eens huis op Huis
duinen, Texel, Vlieland en de andere
eilanden, waarbij vooral de kerken en
kloosters werden geplunderd en bij de
Een vergeten geschiedenis,
bewoners een grote affioopsom werd
bedongen.
Hun voornaamste doel echter was de
handelsvloot, die komende uit de
Oostzee met daaronder veel graan
schepen, onderweg naar Amsterdam
en andere Zuiderzeehavens, het Mars
diep en of het Vlie binnenliepen.
Daar wachtten de watergeuzen hen op
en veroverden deze schepen, soms
wel 100 tegelijk. Meestal werden er
duizenden guldens losgeld gevraagd,
een andere keer echter werd zonder
pardon de gehele bemanning uitge
moord en de schepen verbrand of in
beslag genomen om als kaperschip te
dienen. Hoewel de
koopvaarders het
belangrijkste doel
waren, werden vis
sersschepen en
De Schans als versterking
langs het Marsdiep op
Texel. Detail uit een
vogelvluchtkaart van
Oudeschild. (Noord
Hollands Archief, NL-
HlmNHA_560_000188_K)
loodsschuiten ook niet ontzien.
Door deze activiteiten berokkenden
ze de Spaanse en vooral de Amster
damse economie enorme schade, naar
hedendaagse begrippen voor miljoe
nen euro's. Dat kon de hertog van
Alva natuurlijk niet over zijn kant
laten gaan. Hierbij toonde de Portu
gese stadhouder van Friesland, Cas
par de Robles, zich als de fanatiekste
bestrijder. Deze deinsde er niet voor
terug om het dorp Oost Vlieland,
waar de watergeuzen een basis had
den, volledig plat te branden.
Hoewel veel van de watergeuzen wer
den opgepakt en daarna opgehangen
of onthoofd, bleken de Spaanse oor
logsvloten te klein en te log. De
watergeuzen waren een stuk flexibeler
en in de meerderheid.
In 1572 schaarde Enkhuizen zich
onder de Prins van Oranje en in 1573
mislukte het beleg van Alkmaar.
Bovendien werd de Spaanse vloot
eind 1573 verslagen door de water
geuzen tijdens de slag op de Zuider
zee, waarbij admiraal van Bossu
gevangen werd genomen. Hierdoor
raakte Alva niet alleen de controle
over Noord-Holland kwijt maar
bovendien zijn prestige, waardoor hij
al snel naar Spanje terugkeerde.
In onze omgeving is nog steeds een
overblijfsel uit die tijd te zien, name
lijk het fort de Schans op Texel. Dit
fort werd op aanwijzen van Willem
van Oranje in 1573 gebouwd door de
watergeuzen ter bescherming van het
Marsdiep tegen de Spanjaarden.
Het boek is boeiend geschreven en
is zeer de moeite waard om aan te
schaffen.
De Watergeuzen, een vergeten
geschiedenis 1568 -1575, door
Anne Doedens en Jan Houter,
€19,95, Uitgeverij Walburg Pers,
ISBN 9789462492868
26
'00 qtWmfllflfllUilL*1'