Helderse zeevis in Artis aquarium
Rens Schendelaar
Nederlands bekendste dierentuin
Artis werd in 1838 gevestigd
in de Plantage, de toen groene
buitenwijk van Amsterdam.
Ruim veertig jaar later werd daar
het aquarium op 2 december
1882 geopend. Het was toen het
grootste en modernste aquarium
ter wereld. Van waterkoeling
of -verwarming was in die tijd
geen sprake, pas na de Eerste
Wereldoorlog kwam hiervoor een
forse kolenkachel in gebruik.
Het aquarium was gevuld met water uit
de Noordzee. Dekschuiten haalden het
voor de kust van IJmuiden en brachten
het naar Amsterdam. Maar onderzoek
wees uit dat in het kustwater een te
groot aantal micro-organismen
(plankton) stierf tijdens het transport
waardoor het water voor het aquarium
van onvoldoende kwaliteit was. Ook het
zeewater dat werd gehaald ten noorden
van Terschelling bleek ongeschikt. Later
ontdekte men dat het water uit de Golf
van Biskaje de vereiste kwaliteit bezat.
Met als gevolg dat vanaf 1902 Artis
medewerking kreeg van grote
Nederlandse rederijen die op de
terugreis naar Amsterdam in de Golf
van Biskaje water in hun tanks
pompten. In de haven werd het in
kleine vaartuigen overgepompt en naar
Artis gevaren.
Het eerste dier dat in maart 1864
vanuit Den Helder naar Artis werd
vervoerd was een zeehond, de krant
schreef toen: "Dezer dagen is alhier
in een visnet gevangen een zeehond
die door Natura Artis Magistra te
Amsterdam voor twintig gulden is
aangekocht en derwaarts opgezonden,
alwaar bedoeld schoon exemplaar
als een welkome gast opgenomen,
de aandacht van geëerde bezoekers
ongetwijfeld tot zich zal trekken".
Tijdens de inrichting van het
zeeaquarium was het donkergroen
glanzende sponswier a&omstig uit
Den Helder. De aanvoer van
Noordzeevis voor het aquarium
verliep in de eerste jaren na de opening
uiterst moeizaam. Vis die geen
marktwaarde vertegenwoordigde maar
wel werd gewenst door Artis werd
door de vissers niet uit zee meege
nomen, ondanks dat men ervoor
betaald kreeg. "Gelukkig echter voor
het Artis aquarium zijn in onze grote
vissersplaatsen nog mannen aan te
treffen die door hun grote invloed op
de vissers erin slagen om het aquarium
van zeedieren te voorzien, mannen die
zich veel tijd en opoffering getroosten.
In dat opzicht is het aquarium sedert
de stichting vooral grote dank
verschuldigd aan de heren firma v.
Oterendorp Slis te Nieuwediep",
aldus Artis directeur C. Kerbert in het
jaar 1888. Inderdaad, met recht mogen
deze beide Helderse zeevishandelaren
genoemd worden als pioniers voor
hun medewerking aan het Artis
aquarium. Het waren vooruitstrevende
en voorname handelaren die in het
binnen- en buitenland Den Helder
vertegenwoordigden op visserijten
toonstellingen zoals te Greifswald aan
de Oostzee en Edinburgh en daar ook
prijzen wonnen met hun inzending,
een nieuw model vissloep. Daarbij was
G.T. von Oterendorp secretaris van de
afdeling Helder der Vereniging ter
bevordering van de Nederlandse
Visserij, en J.C. Slis vertegenwoordiger
van deze afdeling tijdens de landelijke
vergaderingen te Amsterdam. Dat hun
zaken voorspoedig gingen blijkt uit dat
zij beiden een woning 'op stand'
hadden aan de Hoofdgracht. Naast
hun rederij hadden zij ook vispak-
huizen aan de Achter Hoofdgracht
waar vele mannen en vrouwen
Visschuit HD57 in de haven het Nieuwediep. (Foto anno 1893)
■~r,v
20
