nig. Vraagt dus den Heer van den
oogst dat Hij werklieden zendt." Een
aanvullende reden voor zijn vertrek
was vermoedelijk dat hij als predikant
in Schiedam minder onder druk
stond en toch het dubbele verdiende.
Haverschmidt worstelde zijn leven
lang met wat in het huidige psychia
trische jargon 'depressies' zouden
worden genoemd. In zijn tijd sprak
men eerder van 'melancholie', 'zwaar
moedigheid' of 'Weltschmerz'. Piet
Paaltjens gaf als ervaringsdeskundige
deze gemoedstoestand weer in zijn
gedicht 'De zelfmoordenaar':3
'Ha!' dus riep hij verwoed,
"k Heb een adder gebroed,
Neen, erger, een draak aan mijn borst
hier!'
En hij sloeg op zijn jas,
En hij trapte in een plas;
't Spattend slik had zijn boordjes
bemorst schier.
En meteen zocht zijn blik
Naar een eikentak, dik
Genoeg om zijn lichaam te torsen.
Daarna haalde hij een strop
Uit zijn zak, hing zich op,
En toen kon hij zich niet meer bemorsen.
Veertig jaar na het schrijven van deze
dichtregels maakte Francois Haver-
schmidt door verhanging een einde
aan zijn leven.
De Tweede Wereldoorlog
Het mag een godswonder heten dat
de beide waterstaatskerken van Den
Helder zonder veel schade de Tweede
Wereldoorlog hebben doorstaan. De
Petrus en Pauluskerk stond aan de
goede kant van de gracht. De bebou
wing aan de overzijde langs de
Kanaalweg is in opdracht van de
Duitse bezetter gesloopt, waaronder
de nieuwe synagoge uit 1928. In de
oorlog kreeg ook de Petrus en Paulus-
kerk te maken met een Duitse bezet
ting. "Vanaf 1942 werd er op de eerste
zondag van de maand een H. Mis
gehouden voor de Duitse militairen
Vanaf augustus van dat jaar ver
boden de bezetters de Nederlanders
om hieraan deel te nemen."4
De Nieuwe Kerk was zo ongeveer een
baken voor de talloze bombarde-
mentsvluchten die op de nabijgelegen
Rijkswerf en havens zijn uitgevoerd.
De bommen kwamen niet altijd 'goed'
terecht. Er vielen vele burgerslachtof
fers en er ontstond grote materiële
schade door bommen die hun doel
misten en de binnenstad van Den Hel
der troffen.
Het kerkgebouw bleef gespaard tot 30
oktober 1942. Op die ochtend steeg
een formatie van acht Engelse bom
menwerpers, type Mosquito Mk. IV,
op van de basis Marham in Norfolk
voor aanvallen op de Duitse indus
triestad Lingen en verschillende
Nederlandse vliegvelden. Bij de aan
val op het vliegveld Leeuwarden werd
een van de Mosquito's geraakt door
Duits afweergeschut. De voorgeno
men actie werd toen vanwege de
geringe wolkendekking afgeblazen en
de haven van Den Helder en de
Moerdijkbrug werden als nieuwe
doelwitten gekozen.5
Edward Simon was de piloot en Thomas
Balmforth de navigator van het toestel
dat de aanval inzette op een afgemeerd
schip in de Helderse haven. Er werden
blindgangers afgeworpen die in de buurt
van het schip terechtkwamen. Van ver
schillende kanten werd het vliegtuig
onder vuur genomen. De piloot pro
beerde aan de kogelregen te ontkomen,
maar het toestel werd geraakt en vatte
vlam. Brandend schampte de bommen
werper de toren van de Nieuwe Kerk,
raakte vervolgens een woning in de
Palmstraat en kwam neer in de Califor-
niëstraat waar het ontplofte. De beide
bemanningsleden en drie inwoners van
Den Helder kwamen om het leven. De
schade aan de klokkentoren en het dak
van de Nieuwe Kerk was aanzienlijk
maar mocht, vergeleken met de ravage
in de Californiëstraat, geen naam heb
ben. Al korte tijd later was de kerk weer
in oude glorie hersteld.
Beide kerken in onze tijd
De Petrus en Pauluskerk is als eerste
kerk van het bisdom Haarlem in 1840
ingewijd. Er was toen één parochie en
3 Piet Paaltjens (2010), p. 52. Interieur van de Petrus en Pauluskerk omstreeks 1960.
7
4 Jan van Diepen, emeritus pastor, in:
'Geschiedenis PP-kerk, gebeurtenissen en
personen'. Website R.K. Parochie H. Maria
Sterre der Zee.
5 Jan Carsjens en Piet Riteco (2005), p. 71
en 72. Met dank aan Ruud Berg en Peter
Noppeney voor bijgaande foto en nadere
informatie.
