De middeleeuwse Koogdijk en de wegenloop Rens Schendelaar Als we de stadsplattegrond van Den Helder met oude kaarten vergelij ken zien we dat een aantal wegen sterk met het verleden zijn verbon den. Hun loop wordt bepaald door de ligging van vroegere dijken of polderwegen. Zo is een middel eeuwse zeedijk nog herkenbaar in een deel van de wegenloop van de Jan Verfailleweg en in de loop van de Timorlaan ter hoogte van de kruising met de Javastraat. Deze Koogdijk beschermde de plaat selijke bevolking tegen het daar toen stromende zeewater. Nadat dat zeege bied in het jaar 1505 was ingedijkt tot polder het Nieuwland verloor de Koogdijk haar beschermende functie. Polder het Nieuwland is Den Helder binnen de Linie geworden. De Koogdijk beschermde de Koog polder en liep (in de huidige situatie) vanaf de Algemene Begraafplaats langs de Jan Verfailleweg en Hotel Den Helder, vervolgens over de Linie en om Timorpark heen en over de Timorlaan in rechte lijn via Oud Den Helder naar de Dijk. Het hooggelegen duingebied waar deze dijk begon benutte men later voor de aanleg van de Algemene Begraafplaats. Het land van de Koogpolder kennen we nu als de begraafplaatsen, de volkstuinen en aangrenzende Liniesportvelden met omgeving, een deel van de Huisdui nerpolder, het Timorpark, het zieken huis en de oostkant van Erfprins. Het woord Koog betekent buitendijks land. De Koogpolder en polder het Nieuwland zijn beiden uit voormalig zeegebied ontstaan door opgeslibd land in te dijken. Op deze wijze zijn vele eeuwen geleden grote stukken water en kleizand op de zee gewon nen. Kortom de gemeente Den Helder is grotendeels gebouwd op land waar voorheen de zee vrij spel had. Dat de Koogdijk kwetsbaar was tonen oude kaarten aan waarop dijksporen laten zien dat de vroegere bevolking strijd tegen de zee heeft gevoerd. Want de Koogdijk had dijkdoorbraken ter hoogte van Hotel Den Helder, de Linie, de kruising Timorlaan - Javastraat en ter hoogte van de kruising Timorlaan - Bankastraat. Telkens nadat een door braak hersteld was bleef aan de land zijde een binnenwater (genaamd wiel) achter en vertoonde de dijk aan de zeezijde een kleine versterkte ronding die tijdens het dichten van de dijk werd aangebracht. Al deze wielen en dijkrondingen staan op de oude kaar ten ingetekend en maken op deze wijze zichtbaar waar vroeger de dijkdoor braken plaatsvonden. De Koogdijk was een ietwat hoger gelegen dijkje waarlangs een landweg liep waar verkeer mogelijk was naar de zuidelijker gelegen dorpen. Het was de enige verbinding van en naar het dorp (Den) Helder. Zo reed er dagelijks een postkoets naar 't Zant want daar vond de postoverslag plaats voor vervoer richting Alkmaar en verder. De land weg werd in Den Helder daarom ook wel Postweg genoemd. Maar omdat het ook de weg naar Alkmaar was werd het algemeen bekend als de Alk- maarscheweg of Alkmaarderweg maar ook als Rijweg naar (Den) Helder. Opvallende passanten waren de vele duizenden Russische- en Engelse sol daten tijdens de invasie van 1799 en Napoleon tijdens zijn bezoek aan Den Helder van 15 tot 17 oktober 1811. Ook was het toen de weg naar de begraafplaats. De Alkmaarderweg hield in 1827 als belangrijke door gangsweg naar Den Helder op te bestaan na de doorsnijding van de weg door het graven van de Liniegracht tussen de forten Erfprins en Dirks Admiraal. Maar inmiddels was Den Helder ook via het Noord-Hollands kanaal bereikbaar door de aanleg van de Rijksweg langs het kanaal. En zo veranderde de naam Alkmaarderweg in Oude Alkmaarderweg. De loop van de Alkmaarderweg vanaf ter hoogte van het Tuinderspad tot voor de rotonde met de Marsdiepstraat is ongewijzigd gebleven en nog herken baar in de Jan Verfailleweg. Van daaraf landinwaarts lopend tot aan de Linie bleef het als smal landweggetje nog lang in gebruik. Totdat het in de jaren 1960 uit het landschap verdween door de bouw van Motel Bethlehem (nu Hotel Den Helder). Bij raadsbesluit van 10 november 1965 maakte men zelfs een einde aan de naam Alkmaarderweg. Nog wel aanwezig is de ingang van dit weggetje, namelijk ter hoogte waar de Linieweg uitkomt bij het asfaltpad dat langs de Linie tussen de Middenweg en Huisduinerweg loopt. Aan de andere zijde van de Linie was in de jaren 1930 de woningbouw aan de Timorlaan vanaf de Bankastraat tot de Huisduinerweg van invloed op verdwijning van de loop van de Alk- maarderweg. Daar bevindt zich nu het perkje met de zonnewijzer. De Timorlaan tussen de Bankastraat en Javastraat bleef ongewijzigd. Een noe menswaardig feit uit de jaren dertig is dat tijdens de aanleg van het Timor- park men het parkdeel tegenover de Bankastraat nog aanduidde als moe rassig land met de naam 't Verdron ken land. Dat moeten de restanten van het wiel zijn geweest die daar in de Middeleeuwen door een dijkbreuk is ontstaan. Dit wiel staat nog tot het jaar 1751 op oude kaarten ingetekend. Door de bouw in 1949 van de Oosten rijkse woningen aan de Borneolaan ver dween ook daar een stukje van de Alk- 16

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Levend Verleden - Den Helder | 2017 | | pagina 16