Laurens Brandligt en zijn ambitieuze project
voor de kop van Holland
Ko Minneboo
'Een project ter verbetering der
zeegaten en het vaarwater van
Texel, en aanwinning van enige
duizend morgen land. Want al zijn
hier geen klippen en draaikolken,
bij het naar binnen zeilen van het
zeegat zijn er sterke stromingen
die het land wegschuren en zijn
er de nodige banken waarop veel
schepen vergaan en veel zeelieden
verdrinken'.
Scylla en Charybdis, Amsterdam 4
maart 1777
'Scylla en Charybdis' is de naam van
de jarenlange studie en het advies van
Laurens Brandligt voor de verbetering
van het zeegebied bij Helder dat door
hem begin 1777 op schrift werd
gesteld en samen met de daarna ver
kregen reacties in 1780 als boek werd
verspreid. Door de in het boek opge-
nomen beschouwingen van hoor en
wederhoor werd het een uitgebreid
boekwerk van bijna 200 pagina's.
Onder degenen die inhoudelijk op het
plan van Brandligt reageerden zijn de
bekende 'Helderse' opzichters van 's
Lands werken Harge en Den Berger.
Maar er is ook een gezamenlijke reac
tie van 43 loodsen. Na de uitgifte van
het boek volgt nader onderzoek en is
er in 1781 definitieve besluitvorming.
Volgens het Biografisch Woorden
boek der Nederlanden uit 1852, dus
ver na de Franse tijd en meer dan een
halve eeuw later, was Laurens Brand-
ligt schipper op Bremen, Hamburg en
Rouaan, het huidige Rouen in Nor-
mandië, gelegen aan de Seine en zeker
toen één van de belangrijkste havens
van Frankrijk. Naast zijn studie over
het Nieuwe Diep publiceerde hij ook
een studie over het IJ bij Amsterdam.
Amsterdam dat toen via dat IJ, de
Zuiderzee en het Marsdiep haar open
verbinding met de wereldzeeën had.
Scylla en Charybdis zijn in de Griekse
mythologie twee zeemonsters, doch
ters van twee Griekse zeegoden. Zij
wonen in hun spelonk, aan weerszijde
van een zee-engte, de straat van Mes
sina. Scylla bedreigt de passerende
schepen en in de Odyssee van Home
rus verslindt zij zes metgezellen van
Odysseus. Charybdis verzwelgt drie
keer per dag het zeewater met de
daarbij voorbijvarende schepen om
alles daarna weer uit te spugen. Het
verhaal is de basis van de uitdrukking
'Van Scylla in Charybdis geraken':
van de ene benarde situatie in de
andere terechtkomen.
Plan Laurens
Brandligt, 4 maart
1777. Inzet: kaartje
van 't Nieuwe Diep.
(Noord-Hollands
Archief, NL-
HlmNHA_
560 000311G)
19
