De naam Den Helder verklaard
met de nodige aandacht voor andere opvattingen
Opgedragen aan mijn beste vrienden uit Den Helder en de nagedachtenis aan Willem Brinkkemper.
JanKeuken
Twee buurten
Het nieuwste en allermooiste boek
van Jan Bremer is 'Husidina', een
werkelijk prachtig geïllustreerd
boekwerk, dat dankzij de spon
soren voor zo'n €27,50 te koop is.
Het omvat de geschiedenis van het
voormalige eiland Huisduinen,
met inbegrip van Den Helder.
Het dorpje aan de westzijde van het
eiland, ook met de naam Huisdui
nen, heeft in de loop van de tijd heel
veel aan de zee moeten prijsgeven.
Eigenlijk een wonder dat het nog
bestaat. De belangrijkste buurt lag om
het kerkje en werd heel vanzelfspre
kend De Kerkbuurt genoemd. Het
dorp bestaat al relatief lang, zij het
niet op dezelfde plaats. In elk geval
langer dan een ander dorpje dat aan
de noordkant van het oude eiland
ontstond, De Helderbuurt. Er is ook
daar heel wat moeite gedaan, om dat
ongeveer op dezelfde plaats te hand
haven. Maar uiteindelijk heeft het
zich, noodgedwongen, iets zuidelijker
ontwikkeld tot een heuse stad, met
aanvankelijk de korte naam Helder.
Helder, dat op een gegeven moment
een voormalig lidwoord terugkreeg
en Den Helder werd. Sommige men
sen dragen nog die oude naam Helder
en weten waarschijnlijk wel aan welke
plaats ze dat te danken hebben.
Hellers uit het oosten
Terugkomend op dat prachtige boek
werk 'Husidina' moet je natuurlijk
bedenken, dat je niets over geschiede
nis kunt schrijven zonder af en toe
wat discutabele beweringen te doen,
of zelfs wat storende foutjes te maken.
Op blz. 33 lezen we met enige verba
zing dat de naam Den Helder afgeleid
zou zijn van kwelder. De tekst gaat
dan verder met de volgende verkla
ring: 'Op de kaart (op de volgende
pagina) is duidelijk te zien dat de
nederzetting achter de Noordduinen
van het eiland op een stuk buitendijks
wad ligt. Zo'n stuk wad of kwelder
heet in Oost-Friese waddengebieden
nu nog een heller.' Aldus Jan Bremer.
Men zou dat terug kunnen vinden in
het boek 'Zeshonderd jaar water en
land' van Henk Schoorl, blz. 98. Men
leest daar, in een uitgebreide voet
noot, dat een wad of een kwelder in
Oost-Friese waddengebieden nog hier
en daar een heller wordt genoemd.
Even aangenomen dat deze 'hellers'
van de Noord-Duitse kust een ver
bastering van kwelders zouden zijn,
betekent dat nog niet dat er op het
voormalige eiland Huisduinen ook
behoefte was om die merkwaardige
term te gebruiken. En dan nog slechts
op één plaats.
Jan Bremer heeft deze uitzonderlijke
"Een gedeelte van de Helder, Anno 1667". (Atlas van Schoemaker, Koninklijke Bibliotheek Den Haag)
19
