De watersnoodramp van 1916
J.T. Bremer
Inleiding
De stormvloed van januari 1916
was eigenlijk eenzelfde als de
rampzalige stormen in 1675, 1775
en 1825. In de eerste weken van
januari woei het hard uit het wes
ten. Het gevolg was steeds hoger
waterstanden in Noordzee en Zui
derzee.
Als dan vervolgens de wind naar het
noordwesten en het noorden draait
en het water tussen de wadden-eilan
den zuidwaarts geperst wordt, loopt
de waterstand in de Zuiderzee snel
omhoog en krijgen de Zuiderzeedij
ken het zwaar te verduren.
Op donderdagochtend 13 januari
stond er al een zware noordwester
storm: bij Den Helder werd 16 uur
lang windkracht 9 a 10 gemeten. Bij
de eb tussen twee vloedperioden
daalde de waterstand nagenoeg niet.
Na de storm zakte het water wel
enigszins, maar een nieuwe depressie
in de nacht van vrijdag 14 januari had
fatale gevolgen.
's Nachts om acht voor drie stuurde
de burgemeester van Anna Paulowna
C. Wijdenes Spaans een (eerste)
alarmtelegram naar Haarlem waarop
de hoofdingenieur-directeur jhr.ir.
C.J.A. Reigersman naar Anna Pau-
lowna afreisde. Daarna
ging het snel: 'Te Volen-
dam loopt het water over
de dijk, 'Zuiderzeedijk
onder Katwoude doorge
broken, 'Reeds straten in
Edam onder veel dood
vee komt aandrijven
Overstromingen in Anna
Paulowna, Waterland,
Marken en de Zaan-
streek, maar ook langs de Veluwerand
waar de Zuiderzeedijken het op
diverse plaatsen het begaven.
De ravage in Spakenburg was enorm,
het water kwam tot Amersfoort. Ook
de omgeving van Kampen kwam
blank te staan. Zelfs bij Rotterdam
waren dijkbraken. De dijken langs
de Zuiderzee - en Waddenkust van
Friesland en Groningen die het niet
begaven liepen wel zware schade op.
De Helderse zeedijk raakte eveneens
zwaar beschadigd, maar hield het
gelukkig. Wel sloeg er veel water over
de dijk waardoor de straatjes van
Oud Den Helder vol water kwamen
te staan.
Men sprak terecht van een nationale
ramp. Zo'n 14.000 ha land stond
onder water. Een twintigtal mensen
was verdronken, alsmede vele dui
zenden stuks vee. Duizenden mensen
moesten elders worden onderge
bracht. De hulpverlening kwam moei
zaam op gang. Een groot voordeel
was wel dat er vanwege de Eerste
Wereldoorlog militairen gemobili
seerd waren in de Stelling Amsterdam
en Den Helder.
Over de ramp in Waterland en de
Zaanstreek is een boek verschenen
getiteld 'De waterwolf in Waterland'.
In dit fraai geïllustreerde boek (205
bladzijden) geeft Diederik Aten een
gedetailleerd overzicht van de gebeur
tenissen. Hij beschrijft de oorzaken
van de ramp, de hulpverlening, het
dijkherstel en drooglegging van het
overstroomde gebied. Daarna komt
de schadevergoeding aan de orde en
tenslotte de 'schuldvraag'.
Het tweede gedeelte van dit boek is
verzorgd door Frouke Wieringa. Zij
geeft een knap overzicht van jeugd
boeken en romans voor volwassenen
die over deze ramp verschenen zijn.
Deze 31e uitgave van de Vrienden van
de Hondsbossche, Kring voor Noord
Hollandse Waterstaatsgeschiedenis
(2014) bevat tenslotte een kleurrijke
heruitgave van het in 1917 door Ter
Wee's theehandel in Zaandam uitge
brachte plakplaatjesalbum over deze
watersnood.
In dit decembernummer 'Levend Ver
leden' proberen wij aandacht te geven
van de bijna dijkdoorbraak van de
Helderse zeedijk en de inundatie van
de naburige Anna Paulownapolder.
Bij de hulpverlening in deze polder
heeft Den Helder een belangrijke rol
gespeeld.
TOELICHTING
Spoorlijnen
Pal der grens
Hg 9B9R Ondengeloopen
- Hl Polders
Plaats der doorbraak
Het
Koegras
IER1N6EN
Avondblad De Telegraaf,
maandag 17 januari 1916.
lui
iuinen
Oosttrfa
cfe Koói
H/pof/tvx
VCV/JC
Wteringe,
2
