Jan van Tongeren, auteur van het boek 'Rijkswerf in oorlog 1940-1945'. (Foto Wout Smit)
draaide door, maar het personeel
probeerde het werk zoveel mogelijk
te vertragen en te saboteren. Meer
dan 200 werknemers, voornamelijk
ongehuwde mannen tussen 18 en 30
jaar en 'lastposten', werden tewerk
gesteld in Duitsland, in Bremen,
Eckerförde (Torpedoversuchanstalt)
en Swindemünde (scheepswerf Ernst
Burmester Schiffswert).
De bommen die de geallieerden gedu
rende de hele oorlog boven Den Hel
der uitwierpen, waren vooral bestemd
voor de werf. Schuilbunkers - 22
in totaal - moesten de 'wervianen'
bescherming bieden. Foto's en teke
ningen laten zien waar de bunkers
zich bevonden. Dit onderwerp was
voor Van Tongeren een kol^e naar
zijn hand. Behalve genealogie vormen
bunkers zijn specialiteit. Van Tonge
ren (64) werkte bij de marine. Hij is
daar begonnen als schrijver en geëin
digd als officier van de administratie.
Fragmenten uit De Werfcourant, die
vanaf augustus 1940 wekelijks (onder
Duitse censuur) verscheen, geven een
beeld van het leven op Willemsoord
en de regels waaraan de 'wervianen'
zich moesten houden Dat de 'wervi-
anen' in Duitsland ook diep onder de
indruk waren van de berichten over
de aanhoudende bombardementen
op Den Helder, blijkt uit een brief uit
Cornelis Jan (Kees) Kloosterman,
slachtoffer van een veelbesproken affaire.
(Foto J. Visser)
Bremen, gepubliceerd in De Werf-
krant van 26 maart 1943: 'Bij dezen
betuigen wij onze innige deelneming
met het noodlottig ongeval, dat
velen onzer kameraden op Vrijdag
19 Februari j.l. heeft getroffen.' Op
die dag wierpen zeven Ventura's hun
bommen op de werf af. Deze explo
sieven vernielden de gebouwen tussen
het Boerenverdriet en de Zeedoksluis.
Hierbij kwamen 38 'wervianen' om
het leven. Bovendien vonden 14 bur
gers de dood door bommen die elders
in de stad terecht kwamen.
Den Helder kreeg meer dan 160
luchtaanvallen te verduren. De rijks
werf inclusief de pyrotechnische
werkplaatsen werd 25 maal getroffen.
Van Tongeren zette alle bombarde
menten op Willemsoord op een rij,
alsmede de gevolgen.
Na de oorlog werd besloten voor de
slachtoffers onder het werfpersoneel
een gedenkteken op te richten. Dit
monument van geel Gravenhorster
zandsteen telde 77 namen. In 1993,
bij de sluiting van de oude rijkswerf,
werd het monument overgebracht
naar de Nieuwe Haven. Aan de lijst
met namen werden er toen drie toe
gevoegd: J. Lingbeek, J. Bax en C.J.
Kloosterman. Laatstgenoemde was
het slachtoffer van een veelbesproken
affaire: verraad door eigen familie.
Kees Kloosterman maakte deel uit
van een kaartclubje, dat werd opge
pakt wegens het luisteren naar radio
Oranje. Dat kostte behalve Kees
Kloosterman ook Klaas Glim en Arie
Kiesling het leven. Ze waren verraden
door Anna Glim. De 15-jarige doch
ter van Klaas Glim wilde haar vader
wreken, omdat hij haar de omgang
met een Duitse soldaat verbood. Na
de oorlog moest ze zich verantwoor
den voor het Bijzondere Gerechtshof
in Amsterdam. Drie mensen de dood
indrijven, daar staat de doodstraf
op, zei de vertegenwoordiger van het
Openbaar Ministerie. Maar omdat
Anna nog zo jong was, volstonden de
rechters met een gevangenisstraf van
12 jaar. Tijdens de zitting vroeg ze
haar moeder om vergeving.
Naambordjes
Omdat het monument na bijna 70
jaar in slechte staat verkeerde en aan
vervanging toe was, werd besloten
een nieuw ontwerp te laten maken
en dat te realiseren op de oude werf.
Daar waren de meeste slachtoffers
immers gevallen. Bovendien is de
oude werf vrij toegankelijk en daar-
30
