en de stafmuziek nogmaals een treur-
marsch had gespeeld, trad de kapitein
ter zee, A. Pier van Harer Majesteits
Wachtschip, naar voren... ,,Wij staan
hier aan het graf van een Duitschen
vlieger-officier, die in den strijd van
zijn vaderland is komen te vallen.
De Noordzee gaf ons zijn stoffelijk
overschot terug, zoodat op ons de
droeve taak rust het de laatste eer te
bewijzen. Wij van de Nederlandsche
marine herdenken met weemoed het
jonge leven, dat in den dienst van zijn
vaderland is gevallen."
Aan het graf van Joschkowitz spraken
voorts een predikant van de Duitse
gemeente in Amsterdam en een van
de Duitse geïnterneerde officieren.
Een familielid, Adolf Wallach uit
Amsterdam, dankte tenslotte, diep
geroerd, namens de moeder van de
overledene voor de aan haar zoon
gebrachte eerbewijzen.
De kransen op de baar waren affiom-
stig van de Deutschen Verein zu
Amsterdam, de officieren van de
Directie Willemsoord, van zijn vrien
den, van de Duitse marineattaché,
het echtpaar Wallach en van de Deut-
schen Flottenverein.
Bombardementsvlucht
Joschkowitz nam op 22 augustus 1917
deel aan een air raid van 15 Gotha's
vanaf een vliegveld in bezet België om
doelen in Engeland te bombarderen.
Twee vliegtuigen werden bij Margate
uit de lucht geschoten door de Cana
dese vlieger Harold Spencer Kerby
(34) van de Royal Naval Air Service
vanuit zijn Sopwith Pup.
Gotha G.IV/663/16 belandde in het
water van Botany Bay op een kilo
meter afstand van Margate. Piloot
Werner Joschkowitz en waarnemer
luitenant Walter Lotowski kwamen
om het leven. Schutter Bruno Schnei
der overleefde. Hij klampte zich vast
aan de wrakstukken van het vliegtuig.
Na tien minuten werd hij gered. De
tweede Gotha kwam in vlammen
terecht op het golfterrein van Hen-
grove. De bemanning werd gedood.
Fragmenten van het wrak werden
verkocht bij liefdadigheidsacties.
Het nieuws over deze bombarde-
mentsvluchten haalde ook de Neder
landse kranten. De Schager Courant
publiceerde op 23 augustus twee
berichten. Een uit Londen: 'De aan
vallers van vanochtend hebben bom
men laten vallen op Dover, Margate
en Ramsgate. Er zijn 11 dooden en 13
gewonden in Dover en Ramsgate. Een
aantal huizen en een hospitaal zijn
beschadigd. Een vijandelijk vlieger is
ternauwernood ontkomen. Hij was
gewond.' En een bericht uit Margate:
'Kort na het gewone luchtaanval
salarm, zag men - zeer hoog - Duit-
sche vliegmachines de stad naderen.
Zwaar geschutvuur barstte onverwijld
los en het gejuich was niet gering toen
men twee Gotha-machines, de een na
de ander, voorover zag neervallen. De
andere aanvallers wierpen bommen
maar tot nog toe is nog geen andere
schade gemeld dan een verwoest huis.
Een half uur lang knalden onophou
delijk de kanonnen en sprongen de
granaatkartets. Een groote menigte
sloeg het gevecht gade.'
Reinhold Joschkowitz, een broer
van Werner, was ook vlieger. In zijn
vluchtboek, waarin hij aantekeningen
maakte van hij zijn missies, maakte
hij melding van de vermissing van
zijn broer. Hij schreef: 'Op 21-8 's
middags bij K.G. 3 (Kagohl 3) geland
en Werner voor de laatste maal
gesproken. Op 22-8 gebombardeerd
ten zuiden van Bailleul. Bij terug
komst het bericht van K.G. 3 ontvan
gen over de vermissing van Werner.'
Reinhold maakte tussen 2 juli 1916
en 23 februari 1918 389 vluchten in
Noord-Frankrijk, Bulgarije, Roeme
nië en Macedonië.
Renate Leonhardt
De andere Duitse oorlogsslachtoffers
die in Den Helder werden begraven,
waren: Max Piastowski (20, stoker
van het stoomschip 'Norderney'),
Heinrich Andreas Dietrich Jun
ker (23, Obermatrose von Marine
Lufthansa), Karel Julius Wilhelm
Trieghoff (59, machinist) en Dorothea
Maria Adeline Grosstück-Wellbrock
(56). Laatstgenoemde was kok aan
boord van de 'Renate Leonhardt'.
De naam van dit schip veroorzaakte
jarenlang goudkoorts bij avonturiers
die aasden op de schatten die het zou
vervoeren. De 'Renate Leonhardt'
werd op 22 augustus 1917 door de
Engelsen ter hoogte van Den Helder
naar de zeebodem getorpedeerd.
Onder de lading cacao zou zich
17.000 kilo goud bevinden. Er is nooit
een staaf goud gevonden.
Het schip zat vast op een zandbank,
was vlot getrokken door de sleepboten
'Assistent' en 'Cycloop' en vervolgde
zijn reis naar Frederica in Denemar
ken. De Heldersche Courant schreef
over de torpedering van de 'Renate
Leonhardt': 'Bij de uiterton van het
Schulpengat heeft het alleen de reis
vervolgd. Binnen een uur daarna werd
het getorpedeerd door een onder
zeeboot, die vermoedelijk rustig het
Franciscus-Josephus BOOTEN
Bidprentje voor de Belgische soldaat Booten die
ook in Den Helder overleed.
15
BID VOOR DE ZIEL VAN ZALIGER
Soldaat der Vestingartillerie, geïnterneerd it)
Breezaud, Anna-Paulonna (Noord-Holland),
gehore» te Zout-Leeuw den "7 Juli 1892, en overleden
ia het Marinegasthuis van Dea Helder (Holland),
den 25 November 1918. voorzien de HH. S«cra-
meaten der sten enden.
Zalig de man, die de beproeving verdraagt; want
da r hij'een beproefde is geworden, zal hij de kroon
des levens ontvangen, dié, God beloofd heeft aan die
Hem liefhebben. Jac. I, 12.
In den staat van gevangenschap heeft hij den weg
der waarheid niet verlaten. Tob. I, 2,
Zij die strijden voor de vrijheid der Belgische vlag
zijn dapperen. Dapperen ook, dé geïnterneerden in
Holland in Dnitsclilaiid, die hunne met ketenen bela
den armen ten Hemel opheffen voor het Vaderland.
Hard. MkRcier, IFebr. 1917.
De vad°r en de moeder waren fel bedroefd, ea zij
storttëp bittere tranen, omdat hun geliefde zoon niet
terugkwam op den gestelde» tijd. Tób. X, 4.
Oeachler otidefs en familie, ik heb aan Frans goed
gezien dat gij godvreezendé menschen zijt, en daarom
ben ik zeker dat gij van Onzen Lieven Heer de droef-
heittaanvaardtdie Hij u o verzendt,en Hein zult danken
dat Frans zóó schoon gestorven is dat gij hem zeker
later zult wederzien. Bidt gij allen goed voor hem
het zal ft een troost zijn en hem vroeger uit het vage
vuur-verlossen; en als het voor hem niet meer noodig
is. züllen uwe gebeden aan de andere soldaten te
goede komen. (Brief van den Belg Legeraalmoezenier)
Heilig Hart van Jezus, ik betrouw op U MO d. afl.
O. L. Vrouw van den Ossen weg, bid voor ons 1
l)e plechtige dienst in de parochiekerk van Zout-
Iyseicw. op Maandag 17 Februari 1919 te 10 uren.
De Vijilien om half tien.
Een tweede dienst in de kerk vdn t Gasthuis, op
IHjnsdag 18 Februari te 9 uren.
ZOUT-LEEUW. - DRUKKER»; OH. PtETERft.
