Want daar draaide het dan toch weer
op uit: expansie, verovering, onder
werping van 'Untermenschen' met alle
ongelofelijke wreedheden van dien.
Nazistisch taalgebruik
Dat Bruning zich in de oorlog tot
een echte nazi ontwikkelde blijkt
ondermeer uit zijn gedicht
'Ochtend' uit zijn in 1943 versche
nen dichtbundel Nieuwe Verzen:
Nooit zal mij d'herinnering verlaten
aan dien rijpende ochtendstond
toen het zingen der Duitsche soldaten
zóó fier en zóó eenzaam klonk,
aan hun gesloten marcheeren
de lichtvlam in de bajonet
aan dien levenswil, niet meer te keeren
aan dien luiden, onbuigbaren tred.
En het prille licht van den ochtend
dat zo teer aan hun handen viel
zoo zacht en innig vervlochten
met hun harde, heldere ziel.
En ginds, rechts en links de ramen
waarachter in het donker toen om
dit zingen der jonge Germanen
weer 't korzelig morren begon.
Waar de stem dier ontembre Germanen
geen wil, vuur of fonkeling won,
O! het zingen der vrije Germanen
alléén in de ochtendzon!
llllllllllllllllllllllllljilijlIHmilllllilllHüi,,^
De dijk aan het Marsdiep als
'Sperrgebiet' in het laatste oorlogsjaar.
De tekst zit vol met bijvoeglijke
naamwoorden als fier, onbuigbaar,
ontembaar, jong en vrij, persoon
lijke gevoelens van een dichter ver
tolken woorden als levenswil, vuur,
fonkeling en werkwoorden als mar
cheren en zingen. En wat te denken
van het nazi-woord bij uitstek: Ger
manen?
Het 'korzelig morren' van mensen
rechts en links achter de ramen is
een te minachten afeuring over
dit marcheren van bange bewoners
van het bezette Nederland. Korzelig
morren, meer gebeurde er niet, lijkt
hij te willen zeggen. Ik heb daar
geen beeld bij. Wel herinner ik me
dat wij, Helderse schooljongens na
't triomfantelijk zingen van 'und
wir fahren gegen Engeland' durf
den roepen: 'pluns, pluns'. Maar als
ik heel eerlijk ben wil ik toch ook
bekennen dat bij meerstemmig
gezongen 'weemoedige Heimat-
liederen' er iets van bewondering
in mij was. Wij jongens hadden er
toch echt géén idee van wat voor
afschuwelijks er allemaal door die
nazi's gedaan werd. Wellicht hadden
die jonge marcherende soldaten dat
eigenlijk ook niet. En hoe was het
toch mogelijk dat er ook Helderse
jongens waren die zich aanmeldden
voor de Kriegsmarine, zelfs nog na
Dolle Dinsdag? Was dat dezelfde
zinsbegoocheling als ik nu bij Syrië-
gangers meen te bespeuren?
Noten
1 Anthony van Kampen, Variaties op
't thema Nieuwediep
2 A. Agnes Sneller, Henri Bruning en
de taal van het nationaalsocialisme
in: Nieuw Letterkundig Magazijn,
jaargang XXXII, nummer 1, 2014,
blz. 27 e.v.
3 J.J. Kelder, Schrijven voor de
Nieuwe Orde
in: De Schouw, tijdschrift van
de Kultuurkamer, Utrecht, 1983,
blz. 45Vader Rejhons moest dienen
in het Duitse leger
Tekening van Henk Schoorl.
il'lillHIIIIIII'l'llliUlHMIWIifflMii!'
