Anne de Koe
een behoorlijke krant, geen concert,
geen gesprek, geen omgeving. Al
leen maar het werk tusschen lui, die
het wel gelooven. Nee, ik schei er
mee uit. Predikant worden? Neen!
Dat niet meer. Maar hier vandaan,
ten minste ook om iets anders aan
vrouw en kinderen te bezorgen dan
wat ze thans beleven moeten."
De Koe had nog een andere reden
voor zijn vertrek: zijn groeiende
sympathie voor de SDAP, de voorlo
per van de Partij van de Arbeid. Op
7 februari 1903 meldt het Algemeen
Handelsblad: "Naar 'De Gele Gooi-
lander' verneemt, zal ds. De Koe,
bekend door zijn „Marine-preek" en
zijn toetreden tot de kolonie te Bla-
ricum, de vestiging Walden, waar
hij de laatste maanden doorbracht,
verlaten. Waarschijnlijk zal hij
voortaan optreden als verkondiger
der sociaal-democratische ideeën,
op de wijze als de Friesche sociaal-
dem. predikanten in hun orgaan
„De Blije Wereld'?'
In een ingezonden brief in het
Nieuwsblad van Friesland schrijft
van Eeden: "De min of meer dweep
zuchtige elementen vallen van
ons af. De Koe loopt over naar de
S.D.A.P. Hij krijgt het heilig kruis
achterna. Geluk er mee."
Niet lang na het vertrek van De Koe
worden de kolonies in Blaricum en
Bussum opgeheven. Tuinbouw op
zandgrond is niet rendabel. Boven
dien blijkt het leven in communis
tisch verband een te zware opgave
voor de bewoners. Bakker Gerlof
Keulen uit Den Helder vertrekt naar
de kolonie van Nieuwe Niedorp, die
het nog een aantal jaren uitzingt.
Na het vertrek uit Walden blijft het
gezin De Koe nog enige tijd in Bus
sum wonen. De Koe, eens een 'au
thentieke tolstojaan', maar door zijn
ervaringen van zijn geloof afgeraakt,
studeert rechten in Amsterdam. In
1908 wordt hij benoemd tot direc
teur van 'Ons Huis' te Rotterdam,
dat zich bezig houdt met buurt
huis- en vormingswerk. Hier vindt
hij eindelijk zijn bestemming.
In 1929 gaat hij met pensioen
en vertrekt naar Lochem. Daar
betrekt hij 'De Bóge', een huisje
dat is gebouwd met geld van zijn
ongetrouwde zuster Haukje. In
zijn vrije tijd inventariseert hij het
volksdansen en propageert dat in
de Arbeiders Jeugd Centrale.
De familie De Koe heeft geen
stukken of brieven uit de kolo-
nietijd bewaard. De vrouw van
De Koe was erg gebeten op de
kolonie en heeft alles vernietigd.
Zij werd razend als de naam Van
Eeden viel. De bevolking van de
kolonie bestond volgens haar uit
twee groepen: de nieuwsgierigen
en de landlopers. De laatst en aten
mee en deden bij hun vertrek een
greep uit de gemeenschappelijke
pot. Mevrouw De Koe had wel
een trouwe vriendin aan Leida Kyl-
stra, haar collega-domineesvrouw
uit de kolonie.
De Koe bleef zijn leven lang ge
heelonthouder en niet-roker. Het
vegetarisme schoot er later, ook om
gezondheidsredenen, bij in. De Koe
was zo Fries dat hij zijn kleren in
Dokkum liet maken, in zijn eentje
de elfstedentocht reed en in Fries
land begraven wilde worden. Hij
had zelfs een graf voor hem en zijn
vrouw in Sexbierum gekocht. Toch
werd hij in Lochem begraven toen
een nierbekkenontsteking hem in
1941 fataal werd. Mevrouw De Koe
vond het in Sexbierum te koud.
Personalia
Anne Hylkes de Koe wordt geboren
in 1866 in Lemmer, als zoon van
een notaris. Hij is een neef van Pie-
ter Jelles Toelstra. Hun moeders zijn
zusjes met de achternaam Landme
ter. Tegen de wens van zijn vader
kiest Anne in 1889 voor een studie
theologie in Leiden. Hij trouwt
in 1896 met de domineesdochter
Alegonda Thieme uit Wolvega. Ze
krijgen drie dochters: Rensje (1897,
Nieuwveen), Elisabeth (1898, Den
Helder) en Geertruida (1901, Bla
ricum). Van 3 april 1898 tot 13 mei
1901 woont het gezin in Den Helder
op de adressen: Kanaalweg 66, Dijk-
straat 31 en Binnenhaven 78.
Bronnen:
Marine zet predikanten buiten spel,
Wout Smit, Levend Verleden, de
cember 2010; Frederik van Eeden,
Dagboek 1878-1923 (deel 2 1901-
1910), Tjeenk Willink/Noorduijn,
Culemborg 1971 (www.dbnl.org);
Walden in Droom en Daad, J.S. de
Ley en B. Luger (www.dbnl.org);
Persoonlijke herinneringen van
Frederik van Eeden, M. Ligthart-
Lion Cachet, Die Nuwe Brandwag,
jaargang 1932 (www.dbnl.org); De
Kolonie van de Internationale Broe
derschap te Blaricum, Maria W.J.L.
Boersen, Historische Kring Blari
cum, 1987; Een Week in de Kolonie
der Internationale Broederschap
te Blaricum, Henriëtte Hendrix,
Cohen Zonen, 1901; Anne de Koe,
één der Friese radikalen, J.J. Kalma,
Leeuwarder Courant, 13 nov. 1996;
Herinneringen aan Walden, ds.
J.J. Meyer, Het Vaderland, 17 april
1941; Archief Tresoar Leeuwarden.
9
