Naar de bioscoop
Rens Schendelaar
Zo'n honderd jaar geleden was
Den Helder een betrekkelijk rustig
stadje. Het hoogtepunt van het
Helderse uitgaansleven was de
jaarlijkse kermis. Dat was voor de
Nieuwediepers een groot feest dat
plaatsvond tussen het Havenplein
en het Westplein, het huidige Hel
den der Zeeplein.
Natuurlijk waren er ook nog de ca
fés, het Casino voor feestavonden
en dansgelegenheden met soiree
dansant. Maar de kermissen hadden
iets mysterieus, iets vernieuwends
zelfs. Zij brachten ideeën en ontwik
kelingen mee uit de grote steden.
De kranten schreven er ook altijd
enthousiast over. Zoals het Dagblad
voor Helder en Hollands Noorder
kwartier op maandag 1 juli 1907:
"We zitten er weer middenin, in
de pret week die eenmaal in 't jaar
komt". Voor de echte liefhebbers
waren er de gebruikelijke attrac
ties. Opvallender waren de chique
danstenten met orkest en de fraaie
schouwburgtenten zoals het Eden
theater op het Nieuwe kerkplein
met een toneeluitvoering. En achter
de Kerkgracht, op het land van de
nog onbebouwde Van Galenbuurt,
stond de indrukwekkende bio
scooptent van Alex Benner.
Reisbioscoop op de kermis
Ja, het stond allemaal groot op de
affiches: "Alex Benner Bioscope,
grootste en succesvolste exploi
tatie van Nederland, vertoond de
Ruyterfeesten en vertrek van de
Gelderland alhier". Alex Benner
(1878-1934) was een reisbioscoop
exploitant afkomstig uit Dordrecht.
Aanvankelijk reisde hij rond met
zijn Kristallen Lichtpaleis, een ker
mistent met duizenden lampen die
landschappen tevoorschijn tover
den. Begin twintigste eeuw wisselde
hij deze attractie in voor een reis
bioscoop. Hij wist de 'kermisfilms'
tot topattractie te maken. In luxu
euze theatertenten vertoonde hij de
nieuwste en mooiste films met live
muziek en een explicateur. Dat was
iemand die zei wat er gezegd werd
en die begeleidende geluiden maak
te. Zo'n explicateur was een artiest
op zich. Als in de film bijvoorbeeld
De Kanaalweg tussen de Postbrug en de Molenbrug in circa 1920. Op de voorgrond het
lichte pand van de Scala bioscoop. De bioscoop eindigde als pakhuis en werd in de Tweede
Wereldoorlog in opdracht van de bezetter gesloopt.
iemand een motor aan slingerde,
dan draaide de explicateur met een
ratel. Viel er iets, dan sloeg hij met
een klappende stok op tafel. Een
goede explicateur kende de film pre
cies, zodat hij op tijd de hulpmidde
len bij de hand had om geluiden te
maken. Verder werd de film meestal
met muziek begeleid door een klein
orkestje dat in een lage orkestbak of
gewoon naast het scherm zat, waar
door er van een stille film nooit echt
sprake is geweest. Benner vertoonde
ook 'sprekende films' met gesyn
chroniseerd grammofoongeluid. En
hij vervaardigde, zoals in Den Hel
der, incidenteel ook eigen lokale op
namen. Dan maakte zijn filmploeg
een aantal films van de stad die in
de kermisweek werden vertoond.
De krant schreef daar over: "Alex
Benner Bioscope blijkt ook nu we
derom een grote aantrekkelijkheid
van de kermis te zijn. Elke voorstel
ling is even druk bezocht. Bijzonder
mooi is de film 'De Ruyterfeesten te
Helder', omdat men op het doek zo
veel vrienden en bekenden vindt.
Hetzelfde kan gezegd worden van
'Het vertrek van de Gelderland',
wat een uitmuntende kijk op onze
zeedijk en onze rede geeft. Iedere
Helderse moet dat zien". Omdat
Den Helder nog geen eigen bio
scoop bezat deed Benner tijdens
de kermisweek goede zaken.
Bioscooptheater Scala, hetTa-
venu en de Witte bioscoop
Opvallend is dat de eerste plaat
selijke bioscoopvoorstelling niet
door een Helderse ondernemer
werd georganiseerd. Volgens een
aankondiging in 1908 was het
't Leger des Heils dat een film
vertoonde. De krant schreef een:
"Pracht feestvoorstelling van le-
12
