Het rechthuis - raadhuis van Huisduinen Rens Schendelaar Huisduinen en Den Helder hebben in het verleden nimmer stadsrech ten gekregen. Dit waren rechten en privileges die in de middeleeuwen aan een dorp of plaats werden toe gekend. Hoewel hieronder vaak marktrecht en tolrecht worden ver staan ging het voornamelijk om het recht op eigen rechtspraak. Dat betekende dat aan de burgers het recht werd verleend hun zaak te bepleiten voor een rechtbank van 'gelijken, in plaats van onderworpen te zijn aan het recht van de land heer. In Huisduinen en Den Helder werd van oudsher bestuurd- en rechtgesproken door landheren, de Graven van Egmond. Voor de uit voering stelden zij een schout en baljuw aan. Hierbij sprak de schout uit naam van de Heer van Egmond het lage recht uit, de baljuw was uit zijn naam belast met het hoge recht. De oudst bekende namen met dit ambt dateren uit het jaar 1409 toen Pieter Janssoon (schout) en Willem van Alcmade (baljuw en rentmees ter van Huisduinen) over de dorpen regeerden. In woonwijk De Schooten is naar beiden een straat vernoemd. Zelfstandig bestuur Aan het einde van de 16e eeuw kwam door torenhoge schulden een einde aan de bezittingen en rechten van de graaf van Egmond. Dit gaf de Staten van Holland en Westfriesland in het jaar 1607 de mogelijkheid door koop van: 'de Banne van Huijsduijnen eigenaar van dit ge bied te worden. Dat had tot gevolg dat de dorpen een zelfstandig dorpsbestuur kregen onder toezicht van de Staten. Het werd een baljuw schap waarbij de ambten van schout en baljuw in een persoon werden verenigd. Om partijdigheid te voor komen moest de baljuw-schout van buiten de streek komen, maar hij was verplicht na zijn benoeming wel in een der dorpen te gaan wonen. Zijn inkomsten bestonden uit een vaste staatsvergoeding en uit een derde deel van de boetes die werden opgelegd. Voorts genoot hij het ge bruik van een zeker stukje grond waarop hij twee of drie koeien kon houden. Ook kreeg hij van iedere partij vis die door de vissers aan de afslag werd gebracht een vis, of de waarde daarvan. Het rechthuis (raadhuis) stond op Huisduinen. Zo is bekend dat er een raadhuis heeft gestaan met in de gevel het jaartal 1683. Het stond ongeveer ter hoogte van het huidige dorpshuis aan de Badhuisstraat, op het linker (weste lijke) gedeelte. Er werden niet alleen bestuursvergaderingen gehouden, ook de zittingen van het gerecht vonden er plaats. Met veelal vergrij pen als geweld, inbraak, stranddie- verij of roof van gestrande schepen. De verhoren vonden plaats in het raadhuis. Het cachot lag onder het vertrek waar de vergaderingen wer den gehouden. De straffen werden publiekelijk uitgevoerd op het scha vot voor het raadhuis of op het Gal genveld. Raadhuis naar Den Helder Vanaf de jaren 1750 was het gebrui kelijk dat de vergaderingen van het dorpsbestuur ook plaatsvonden in herberg De Roode Leeuw te Den Helder, dus niet alleen in Huisdui nen. Er was in de herberg zelfs een kamer als schepenkamer voor inge richt. Dat het dorpsbestuur ook in Den Helder bijeenkwam was het gevolg dat dit dorp belangrijker werd dan Huisduinen. Met name door de toename van het gebruik van het Nieuwediep als veilige lig plaats voor de scheepvaart. Omdat Huisduinen in de 18e eeuw. Links het rechthuis (raadhuis) van Huisduinen, rechts het houten kerkje in de vorm van een stolpboerderij-met-torentje. Het dorp werd beschut tegen het opwaaiende duinzand door lage schuttingen. (Prent: Noord-Hollands archief, Haarlem) 14 ftüiiiiiih

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Levend Verleden - Den Helder | 2014 | | pagina 14