Heldor
De 01 in de toegang naar
de Marineschutsluis ter
hoogte van het Arsenaal
van de Rijkswerf.
Koningin Wilhelmina volgde op 19
september 1907 de verrichtingen
van de 01 op zee. Prins Hendrik
bezichtigde de 01 in Den Helder op
27 maart 1908. Varen met een on
derzeeboot deed Wilhelmina op 22
december 1914 in Vlissingen (met
de 04) en op 13 september 1916 in
Den Helder (met de 03). 'Deze Ko
ninklijke onderwatervaarten maak
ten een onuitwisbare indruk', aldus
Leeflang. 'vooral op de mannen van
de Onderzeedienst.'
De 01 heeft dienst gedaan tot 1920.
De toren is behouden gebleven en
staat voor het gebouw van de On
derzeedienst op de Nieuwe Haven.
Commandant Schorer (1876-1955)
wordt beschouwd als de grondleg
ger van de Onderzeedienst. Meer
dan 25 jaar heeft hij voor deze
dienst gewerkt. Hij bracht in 1916
de eerste onderzeeboot (KI) naar
Nederlands-Indië.
De Onderzeedienst maakte aanvan
kelijk onderdeel uit van de Torpedo-
dienst. Zij verhuisde in 1919 naar de
Spoorhaven. In 1920 ging de Torpe-
dodienst op in de Onderzeedienst
Paul Koster (1868-1941) werkte na
zijn vertrek bij de marine en
scheepswerf De Schelde voor de
firma Whitehead Co in Fiume.
Hij verliet dit bedrijf in 1910 en
werd twee jaar later directeur van de
Paul Koster als zakenman, geportretteerd
voordat de Amerikaanse senaat zijn
rol in de internationale wapenhandel
onderzocht. De beschuldigingen die
in 1934 tegen de 'koopman des doods'
werden geuit, leidden ertoe dat hij zijn
erelidmaatschap van de Koninklijke
Nederlandse Vereniging 'Onze Vloot'
opzegde. De oud-marineofficier had in
1906 deze vereniging opgericht. (Foto
'Onze Vloot')
Europese vestiging van de Electric
Boat Company in Parijs tot 1931.
Deze firma leverde nog de ontwer
pen voor een aantal Nederlandse
onderzeeboten.
Vervolgens werd hij directeur-gene
raal voor Europa van de American
Armament Company. Uit een on
derzoek door een commissie van de
Amerikaanse senaat bleek hij een
bedenkelijke rol te hebben gespeeld
in de internationale wapenhandel.
Koster werd daarover in eigen land
door de aanhangers van 'het gebro
ken geweertje' fel bekritiseerd. In
een interview met Menno ter Braak
voor het Vaderland verdedigde de
'koopman des doods' zich met de
woorden: „Ik heb er larie aan be
handeld te worden als een schul
dige, want ik heb nooit een vlieg
kwaad gedaan. Handel in onderzee
boten is handel als alle handel. Het
is een buitengewoon interessant
vak, het wapenvak, maar ik ben zelf
de meest vreedzame man ter we
reld."
(Bronnen: Veertig jaren onderzee
dienst 1906-1946; Wegduiken...! De
Nederlandse Onderzeedienst 1906-
1966; Klaar voor onder water, hon
derd jaar Nederlandse onderzeebo
ten, Robin Snouck Hurgronje e.a.)
11
Oorlogschepen ami wal
